кружы́ць, кружу́, кру́жыш, кру́жыць; кру́жаны; незак.
1. каго-што. Застаўляць рухацца па крузе.
К. у танцы каго-н.
2. Тое, што і кружыцца (у 2 знач.).
Бусел кружыў над старой ліпай.
3. Блукаць, хадзіць, збіўшыся з дарогі.
Тры гадзіны кружыла па сасонніку.
4. Тое, што і кружыцца (у 3 знач.).
На вуліцы кружыла мяцеліца.
|| наз. кружэ́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
кружы́ць
дзеяслоў, пераходны/непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
кружу́ |
кру́жым |
| 2-я ас. |
кру́жыш |
кру́жыце |
| 3-я ас. |
кру́жыць |
кру́жаць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
кружы́ў |
кружы́лі |
| ж. |
кружы́ла |
| н. |
кружы́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
кружы́ |
кружы́це |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
кру́жачы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
кружы́ць несов., в разн. знач. кружи́ть;
у не́бе ~жы́ў каршу́н — в не́бе кружи́л ко́ршун;
ён до́ўга ~жы́ў па незнаёмай мясцо́васці — он до́лго кружи́л по незнако́мой ме́стности;
◊ к. галаву́ — кружи́ть го́лову
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
кружы́ць, кружу, кружыш, кружыць; незак.
1. каго-што. Прыводзіць у кругавы рух, застаўляць рухацца па кругу; круціць, вярцець. [Кавалеры] хвацка кружылі сваіх дам. Колас. Кружыць лісце вецер, Рве салому з хаты. Астрэйка.
2. Разм. Тое, што і кружыцца (у 2 знач.). Высока ў паднябессі, сумна і адзінока, кружыць коршак — няўжо адтуль выглядае сабе здабычу? Сачанка.
3. Ісці, зварочваючы ў бакі, часта мяняючы напрамак руху; блукаць. Пятнаццаць дзён мы кружылі бясконцымі дарогамі па пярэстых і залатых лясах, па карчэўю балот, па зжатых і сумных палях, дзе на іржэўніку завівалася павуціна і пражэрліва крычала вараннё. Каваль. Лявонка пабег на голас. Доўга кружыў па сцяжынках, прабіраўся праз густы бярэзнік. Шуцько.
4. Узнімаць снег, пыл, месці (пра мяцеліцу, завіруху і пад.). На двары кружыла мяцеліца. Галавач.
•••
Кружыць галаву — а) выклікаць галавакружэнне. Кружылі мядовым водарам галаву ліпы. Васілевіч; б) перан. пазбаўляць магчымасці разважаць, аб’ектыўна адносіцца да навакольнага. Поспех кружыць галаву.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Кружы́ць ’ачышчаць зерне ўручную’ (Сцяшк. Сл.). Магчыма, ад крушыць. Гл. крух.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
закружы́ць, -ужу́, -у́жыш, -у́жыць; зак.
Пачаць кружыць.
Закружыла завіруха.
◊
Закружыць галаву каму (разм., неадабр.) — моцна захапіць, пазбавіўшы здольнасці цвяроза разважаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
кружэ́нне ср. круже́ние; см. кружы́ць
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
закружы́ць, ‑кружу, ‑кружыш, ‑кружыць; зак.
Пачаць кружыць.
•••
Закружыць галаву каму — моцна захапіць чым‑н. каго‑н.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пакружы́ць, ‑кружу, ‑кружыш, ‑кружыць; зак.
Кружыць некаторы час. [Андрэю] сапраўды стала неяк весела, бадзёра, хацелася нават падхапіць гэтага дружбака-хлапца ды пакружыць вакол сябе. Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
віхрава́ць
‘узнімаць, кружыць віхрам што-небудзь; віхрыцца’
дзеяслоў, пераходны/непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
- |
- |
| 2-я ас. |
- |
- |
| 3-я ас. |
віхру́е |
віхру́юць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
віхрава́ў |
віхрава́лі |
| ж. |
віхрава́ла |
| н. |
віхрава́ла |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
віхру́ючы |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)