ко́н
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
ко́н |
ко́ны |
| Р. |
ко́ну |
ко́наў |
| Д. |
ко́ну |
ко́нам |
| В. |
ко́н |
ко́ны |
| Т. |
ко́нам |
ко́намі |
| М. |
ко́не |
ко́нах |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
кон, -у, мн. -ы, -аў, м.
1. Месца, дзе ставяцца фігуры, якія трэба выбіваць (пры гульні ў гарадкі, пікара і пад.), або месца, куды кладзецца стаўка ў азартных гульнях.
Начарціць к.
Паставіць грошы на к.
2. Адна партыя якой-н. гульні.
Згуляць адзін к.
◊
Ставіць на кон — рызыкаваць сваім жыццём.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
кон разг. кон, род. ко́ну м.;
на кон на кон.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
кон (род. ко́ну) м., в разн. знач. кон;
◊ ста́віць на к. — ста́вить на кон
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
кон, ‑у, м.
1. Месца, дзе ставяцца фігуры, якія трэба выбіваць (пры гульні ў гарадкі, пікара і пад.). Абчарціць кон. Паставіць фігуры на кон. // Фігуры, расстаўленыя на гэтым месцы ў адпаведнасці з правіламі гульні. Выбіць кон з круга. // Месца, куды кладуць стаўку ў азартных гульнях. На коне ляжала капеек пяць медзі. Гарэцкі.
2. Адна партыя якой‑н. гульні. Згуляць кон у гарадкі.
•••
Ставіць на кон гл. ставіць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Кон 1 ’месца, дзе ставяцца фігуры, якія трэба выбіваць (пры гульні ў гарадкі і г. д.)’ (ТСБМ), ’галоўнае месца дзеяння на пляцоўцы, на якім стаяць удзельнікі гульні’ (Нар. словатв.). Гл. кон 3.
Кон 2 ’гульня ў мяч’ (Ян.). Гл. кон 1.
Кон 3 ’чарга, лёс’ (Нас.). Укр. кін ’месца гульні’ і ’месца смяротнай кары’, рус. кон ’рад, чарга’, ’канец, мяжа, рубеж’, ст.-рус. конъ ’тс’, серб.-харв. ко̏н ’пачатак і канец’, ст.-чэш. kon ’канец’, н.-луж. kón ’тэрмін, момант’. Прасл. konъ зберагло рэфлексацыю толькі ў частцы славянскіх моў, у іншых яго выцесніла вытворнае konьcь. Разглядаемае слова знаходзіцца ў рэгулярных апафанічных адносінах з прасл. čęti (гл. пачаць). Гл. Трубачоў, Эт. сл., 10, 195–196.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
банк², -а, м.
1. У картачнай гульні: грошы, якія пастаўлены на кон.
Сарваць б.
2. Азартная картачная гульня.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
абсе́нт, ‑у, М ‑нце, м.
Моцны алкагольны напітак, настоены на палыне, асіне ці іншых духмяных раслінах. Два хлопцы сядзяць, вістуючы, Далары кладуць на кон, Адзін аднаго частуючы Абсентам ды каньяком. Таўбін.
[Фр. absinthe.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Скон ‘момант наступлення смерці’ (ТСБМ, Ласт., Байк. і Некр., Стан., Мат. Гом., Растарг.). Да канаць, кон (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пако́н ’канец, скананне’ (Нас., Бяльк.), ’пачатак (іспакон)’ (Нас.). Ст.-рус. поконъ ’пачатак’. Да кон 3, канаць (гл.). Сюды ж пако́нішча ’могілкі’ (Бяльк.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)