кло́пат

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз. мн.
Н. кло́пат кло́паты
Р. кло́пату кло́патаў
Д. кло́пату кло́патам
В. кло́пат кло́паты
Т. кло́патам кло́патамі
М. кло́паце кло́патах

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

кло́пат, -у, М -паце, мн. -ы, -аў, м.

1. Неспакойная думка пра што-н. або дзейнасць па ажыццяўленні чаго-н.

К. пра вясеннія работы.

Клопаты па добраўпарадкаванні горада.

К. аб дабрабыце сям’і.

2. Увага да патрэб і запатрабаванняў каго-н.

К. пра жыхароў вёскі.

3. Неспакойны, трывожны стан; хваляванне.

К. ад сэрца не адступае.

Не хочацца рабіць людзям клопату.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

кло́пат, -ту м.

1. забо́та ж.;

к. аб дабрабы́це наро́да — забо́та о благосостоя́нии наро́да;

без клапо́т — без забо́т;

2. хло́поты ед. нет;

лі́шні к. — ли́шние хло́поты;

3. беспоко́йство ср.;

нарабі́ць ~ту — причини́ть беспоко́йство;

◊ вялі́кі к. — велика́ ва́жность; что за беда́;

~ту па ву́шы — хлопо́т по́лон рот;

ма́ла ~ту — невелика́ забо́та; беда́ больша́я;

і ~ту ма́ла — и го́ря ма́ло;

не ме́ла ба́ба ~ту, дык купі́ла парася́ — погов. не́ было печа́ли, так че́рти накача́ли

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

кло́пат, ‑у, М ‑паце, м.

1. Неспакойная думка пра што‑н.; сканцэнтраванасць думак над ажыццяўленнем чаго‑н. Набліжалася сяўба жыта, і Андрэй ад клопатаў і турбот не знаходзіў сабе месца. Чарнышэвіч. // з інф. Задача, справа. І клопат мой — дапамагчы Зямлі ў вялікай справе: Перакаваць хутчэй мячы На кельмы і аралы. Кляўко. Першы клопат хлебаробаў раёна — барацьба за выкананне прынятых абавязацельстваў. «Звязда».

2. Увага да патрэб і запатрабаванняў каго‑н. Праявіць клопат. Дзякаваць за клопаты. Клопаты партыі аб дабрабыце працоўных. // звычайна мн. (кло́паты, ‑аў). Турботы, справы. У Наталлі, як звычайна ў гаспадыні ў святочны дзень, было безліч дробных клопатаў па гаспадарцы: то заслаць, то прыбраць, то выцерці пыл, то падумаць, што згатаваць паесці. Скрыган. Не мела баба клопату — купіла парася. Прыказка.

3. Трывожны стан; непакой, хваляванне. Клопат не адступае, трывожыць — трэба прарывацца, чакаць нельга — заўтра зрабіць гэта будзе цяжэй. Праціўнік яшчэ не ўмацаваўся, не ў поўнай сіле. Мележ.

•••

Вялікі клопат (іран.) — пра тое, што не заслугоўвае ніякай увагі.

Не было клопату гл. быць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Кло́пат 1 ’неспакойная думка пра што-небудзь’ (ТСБМ, Нас., Шат., Касп., Сержп. Грам., Гарэц., Сцяшк., КЭС, лаг., Ян.). Гл. клапаціцца. Насуперак Кюнэ (Poln. 64) не з’яўляецца пранікненнем з польск. kłopot.

Кло́пат 2 ’квактанне’ (Сл. паўн.-зах., Яруш.). Утварэнне на ‑otъ ад гукапераймальнага дзеяслова. Гл. клопалка.

Клопат 3 ’у жорнах дошчачка ад жалабка, якая прыціскаецца да чатырохграннай часткі корбы і пры вярчэнні механічна рэгулюе перадачу зерня на камень’ (Нар. словатв., Выг., Кліх, Дразд.). Укр. клопіт ’тс’, польск. kłopot ’тс’. Да прасл. klopotъ ’стук, шум’, але ў значэнні ’частка жорнаў’ толькі польскае, беларускае і ўкраінскае. Паколькі рускія дыялекты (апрача заходніх) практычна не ведаюць гэтага слова, можна меркаваць аб тым, што яно ўзнікла як тэхнічны тэрмін на польскай моўнай глебе і адтуль распаўсюдзілася на беларускі і ўкраінскі арэалы (Смулкова, Бел.-польск. ізал., 117).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

клопат, дакука, турбота; турбацыя, турбатня, марока, важданіна, важданне, вазня, мітрэнга, амбарас (разм.); рупесак, фатыга, небыт (абл.); камень (перан.)

Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)

турба́цыя, -і, ж. (разм.).

Турбота, клопат.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

даку́чка

‘турбота, клопат’

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне

адз.
Н. даку́чка
Р. даку́чкі
Д. даку́чцы
В. даку́чку
Т. даку́чкай
даку́чкаю
М. даку́чцы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

заклапаці́ць, -пачу́, -по́ціш, -по́ціць; -по́чаны; зак., каго-што.

Прычыніць клопат.

Гэта мяне заклапаціла.

|| незак. заклапо́чваць, -аю, -аеш, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

патурбава́ць, -бу́ю, -бу́еш, -бу́е; -бу́й; -бава́ны; зак., каго (што).

Прычыніць некаторы клопат, неспакой, турботы каму-н.

Дазвольце вас п.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)