Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
кло́пат, -у, М -паце, мн. -ы, -аў, м.
1. Неспакойная думка пра што-н. або дзейнасць па ажыццяўленні чаго-н.
К. пра вясеннія работы.
Клопаты па добраўпарадкаванні горада.
К. аб дабрабыце сям’і.
2. Увага да патрэб і запатрабаванняў каго-н.
К. пра жыхароў вёскі.
3. Неспакойны, трывожны стан; хваляванне.
К. ад сэрца не адступае.
Не хочацца рабіць людзям клопату.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
кло́пат, -ту м.
1. забо́та ж.;
к. аб дабрабы́це наро́да — забо́та о благосостоя́нии наро́да;
без клапо́т — без забо́т;
2. хло́поты ед.нет;
лі́шні к. — ли́шние хло́поты;
3. беспоко́йство ср.;
нарабі́ць ~ту — причини́ть беспоко́йство;
◊ вялі́кі к. — велика́ ва́жность; что за беда́;
~ту па ву́шы — хлопо́т по́лон рот;
ма́ла ~ту — невелика́ забо́та; беда́ больша́я;
і ~ту ма́ла — и го́ря ма́ло;
не ме́ла ба́ба ~ту, дык купі́ла парася́ — погов. не́ было печа́ли, так че́рти накача́ли
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
кло́пат, ‑у, М ‑паце, м.
1. Неспакойная думка пра што‑н.; сканцэнтраванасць думак над ажыццяўленнем чаго‑н. Набліжалася сяўба жыта, і Андрэй ад клопатаў і турбот не знаходзіў сабе месца.Чарнышэвіч.//зінф. Задача, справа. І клопат мой — дапамагчы Зямлі ў вялікай справе: Перакаваць хутчэй мячы На кельмы і аралы.Кляўко.Першы клопат хлебаробаў раёна — барацьба за выкананне прынятых абавязацельстваў.«Звязда».
2. Увага да патрэб і запатрабаванняў каго‑н. Праявіць клопат. Дзякаваць за клопаты. Клопаты партыі аб дабрабыце працоўных.//звычайнамн. (кло́паты, ‑аў). Турботы, справы. У Наталлі, як звычайна ў гаспадыні ў святочны дзень, было безліч дробных клопатаў па гаспадарцы: то заслаць, то прыбраць, то выцерці пыл, то падумаць, што згатаваць паесці.Скрыган.Не мела баба клопату — купіла парася.Прыказка.
3. Трывожны стан; непакой, хваляванне. Клопат не адступае, трывожыць — трэба прарывацца, чакаць нельга — заўтра зрабіць гэта будзе цяжэй. Праціўнік яшчэ не ўмацаваўся, не ў поўнай сіле.Мележ.
•••
Вялікі клопат (іран.) — пра тое, што не заслугоўвае ніякай увагі.
Не было клопатугл. быць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◊ не ме́ла ба́ба кло́пату, дык купі́ла парася́ ≅ das hat ja gerade noch gefehlt
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Кло́пат1 ’неспакойная думка пра што-небудзь’ (ТСБМ, Нас., Шат., Касп., Сержп. Грам., Гарэц., Сцяшк., КЭС, лаг., Ян.). Гл. клапаціцца. Насуперак Кюнэ (Poln. 64) не з’яўляецца пранікненнем з польск.kłopot.
Кло́пат2 ’квактанне’ (Сл. паўн.-зах., Яруш.). Утварэнне на ‑otъ ад гукапераймальнага дзеяслова. Гл. клопалка.
Клопат3 ’у жорнах дошчачка ад жалабка, якая прыціскаецца да чатырохграннай часткі корбы і пры вярчэнні механічна рэгулюе перадачу зерня на камень’ (Нар. словатв., Выг., Кліх, Дразд.). Укр.клопіт ’тс’, польск.kłopot ’тс’. Да прасл.klopotъ ’стук, шум’, але ў значэнні ’частка жорнаў’ толькі польскае, беларускае і ўкраінскае. Паколькі рускія дыялекты (апрача заходніх) практычна не ведаюць гэтага слова, можна меркаваць аб тым, што яно ўзнікла як тэхнічны тэрмін на польскай моўнай глебе і адтуль распаўсюдзілася на беларускі і ўкраінскі арэалы (Смулкова, Бел.-польск. ізал., 117).