кво́лы

прыметнік, якасны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. кво́лы кво́лая кво́лае кво́лыя
Р. кво́лага кво́лай
кво́лае		 кво́лага кво́лых
Д. кво́ламу кво́лай кво́ламу кво́лым
В. кво́лы (неадуш.)
кво́лага (адуш.)		 кво́лую кво́лае кво́лыя (неадуш.)
кво́лых (адуш.)
Т. кво́лым кво́лай
кво́лаю		 кво́лым кво́лымі
М. кво́лым кво́лай кво́лым кво́лых

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012, prym2009, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

кво́лы, -ая, -ае.

1. Фізічна слабы, хваравіты.

Кволае дзіця.

Кволае здароўе.

2. Далікатны, маладзенькі, які слаба развіваецца (пра расліны, грыбы і пад.).

Кволыя парасткі.

Кволыя сыраежкі.

3. Невялікі па сіле, інтэнсіўнасці, напружанасці.

К. голас.

К. плач.

4. Недастаткова моцны; нетрывалы.

Кволае крэсла.

5. перан. Нязначны, малы.

Кволыя спадзяванні.

|| наз. кво́ласць, -і, ж.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

кво́лы сла́бый, хи́лый; боле́зненный; делика́тный, не́жный; тщеду́шный;

~лае здаро́ўе — сла́бое здоро́вье;

~лыя ўсхо́ды — хи́лые всхо́ды;

к. пялёстак — не́жный лепесто́к;

к. стары́ — хи́лый (тщеду́шный) стари́к

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

кво́лы, ‑ая, ‑ае.

1. Фізічна не развіты, слабага здароўя, хваравіты. Люда здавалася побач з мажным шыракаплечым Туміліным танюткай і кволай. Савіцкі. Птушаня, маленькае, кволае і такое бездапаможнае, сядзела непадалёку ў траве і сутаргава разяўляла жоўтую дзюбку. Курто. // Які дрэнна расце, развіваецца (пра расліны). У Аксінні тулілася да зямлі, апусціўшы вушы, кволая расада, а ў Палікарпаўны весела цягнуліся к сонцу букецікі. Кулакоўскі. // Слабы, маладзенькі, далікатны. Увайшлі [Сашка і дзед] у бярозавы гай. Ад беластволых красунь, у якіх толькі-толькі на[клёў]валіся кволыя лісточкі, здавалася, навокал пасвятлела. Даніленка. Кошыкі і карабы к поўдню напаўняліся кволымі бледна-жоўтымі і ружовымі сыраежкамі. Васілевіч.

2. Невялікі па сіле, інтэнсіўнасці, напружанасці. Кволае полымя. Кволы голас. □ Кволы ветрык лашчыў зялёную маладую травіцу. Мурашка.

3. Недастаткова моцны; нетрывалы. Лабановіч папрасіў старасту прысесці на канапу, бо кволае крэсла, якіх тут было ўсяго толькі два, наўрад ці вытрымала б яго .. дзябёлае тулава. Колас. Наладаваныя трохтонкі, палутаркі.., быццам вялізныя жукі, спаўзаюць з узгорка на кволы мост. Брыль.

4. перан. Малы, слабы, нязначны. Кволая надзея. □ Але спадзяванне, хоць і кволае, усё-ткі жыло ў ім і не давала супакою. Мележ. [У Чудзіна] надта хутка пагаслі тыя кволыя пачуцці сумлення, якія разбудзіў у хлопца Ганчароў сваёй гутаркай. Карпюк.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Кво́лы ’фізічна не развіты, слабага здароўя, хваравіты’ (ТСБМ, Нас., Шат., Касп., Грыг., Сержп. Пр., Ян., ТС, Бяльк., КЭС, лаг.). Руская тэрыторыя, дзе зафіксавана кволый, уваходзіць у адзін арэал з беларускай (Герд, Бел.-рус. ізал., 32). Беларуска-ўкраінская інавацыя (Мартынаў, Бел.-укр. ізал., 47). Укр. кволий ’слабы, хваравіты, марудны, павольны’. Паходзіць ад прыслоўя кволи ’павольна’, якое да *къволи (параўн. польск. gwoli і бел. павольна, укр. повільно) (ЕСУМ, 2, 419). Параўн. таксама кволіць 2. Такая этымалогія прыводзіць да адмаўлення ад ранейшых версій, абгрунтаванне якіх было вельмі цяжкім. Гэта датычыцца Ільінскага, РФВ, 1917, 3–4, 204–206 (кволы < *kъv‑, звязанага з kyvati ’ківаць’), Праабражэнскага, I, 304 (хилый > *хволый > кволы), Фасмера, 2, 218–219 (кволый < квелить ’дражніць’).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

пяшчо́тна-кво́лы

прыметнік, якасны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. пяшчо́тна-кво́лы пяшчо́тна-кво́лая пяшчо́тна-кво́лае пяшчо́тна-кво́лыя
Р. пяшчо́тна-кво́лага пяшчо́тна-кво́лай
пяшчо́тна-кво́лае		 пяшчо́тна-кво́лага пяшчо́тна-кво́лых
Д. пяшчо́тна-кво́ламу пяшчо́тна-кво́лай пяшчо́тна-кво́ламу пяшчо́тна-кво́лым
В. пяшчо́тна-кво́лы (неадуш.)
пяшчо́тна-кво́лага (адуш.)		 пяшчо́тна-кво́лую пяшчо́тна-кво́лае пяшчо́тна-кво́лыя (неадуш.)
пяшчо́тна-кво́лых (адуш.)
Т. пяшчо́тна-кво́лым пяшчо́тна-кво́лай
пяшчо́тна-кво́лаю		 пяшчо́тна-кво́лым пяшчо́тна-кво́лымі
М. пяшчо́тна-кво́лым пяшчо́тна-кво́лай пяшчо́тна-кво́лым пяшчо́тна-кво́лых

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

квёлый обл. кво́лы.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

хи́лый сла́бы́, кво́лы.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

чэ́злы, -ая, -ае.

1. Які слаба расце, хілы (пра расліны).

2. Хваравіты, слабы, кволы.

|| наз. чэ́зласць, -і, ж.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

худасо́чны, -ая, -ае.

1. Схуднелы, змарнелы.

Худасочная жанчына.

2. Пра расліны: слабы, кволы.

Худасочная бярозка.

|| наз. худасо́чнасць, -і, ж.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)