кацё́л
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
кацё́л |
катлы́ |
| Р. |
катла́ |
катло́ў |
| Д. |
катлу́ |
катла́м |
| В. |
кацё́л |
катлы́ |
| Т. |
катло́м |
катла́мі |
| М. |
катле́ |
катла́х |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
каце́льны, -ая, -ае.
1. гл. кацёл.
2. у знач. наз. каце́льная, -ай, мн. -ыя, -ых, ж. Памяшканне, дзе знаходзяцца паравыя катлы, кацельныя ўстаноўкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пералудзі́ць, ‑луджу, ‑лудзіш, ‑лудзіць; зак., што.
1. Палудзіць усё, многае. Пералудзіць усе кухонныя катлы.
2. Вылудзіць нанава.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
каце́льня, ‑і, ж.
Памяшканне, дзе знаходзяцца паравыя катлы. Яшчэ няма паравога ацяплення, водаправода, але хлопцы прыладзілі печкі .. і будуць пакуль што абыходзіцца без кацельні. Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кацёл, катла́, мн. катлы́, катло́ў, м.
1. Вялікая металічная пасудзіна круглай формы (для награвання вады, прыгатавання ежы і пад.).
Наліць вады ў к.
2. Пра харчаванне з агульнай кухні.
Ротны к.
Агульны к.
3. Закрытая пасудзіна для ператварэння вады ў пару.
Паравы к.
4. перан. Поўнае акружэнне воінскай групоўкі.
Мінскі «кацёл».
|| прым. катло́вы, -ая, -ае (да 1—3 знач.) і каце́льны, -ая, -ае (да 3 знач.).
Кацельная ўстаноўка.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Вадзяні́к 1 ’вадзяны’ (Яруш., Нік., Няч., БРС), вадзяны́ ’нячысты дух, які жыве ў рэках, азёрах’ (Сцяшк.), вадзяні́к, вадзяны́ ’дух-гаспадар у лесе’ (Інстр. II), вадзянікі ’тс’ (Касп.). Суфіксальны дэрыват ад вадзяны́ ’які знаходзіцца ў вадзе’; вынік універбізацыі словазлучэння вадзяны дух. Параўн. рус. водяной, укр. водний, серб.-харв. во̀дац ’тс’.
Вадзянік 2 ’вугал у хаце, дзе ставяць ваду і посуд’ (Шушк.). Суфіксальнае ўтварэнне ад вадзяны́ ’прызначаны для вады’. Параўн. балг. водни́к ’месца ў кухні, дзе вешаюць катлы з вадой’.
Вадзяні́к 3 ’драўляны коўш для вады’ (Серб.); ’чайнік’ (Мат. Гом.). Да вадзяны́. Параўн. укр. водяник ’посуд для вады’, водник ’хатняя дзежачка для вады’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
прыстасава́цца, ‑суюся, ‑суешся, ‑суецца; зак.
1. Асвоіўшыся з чым‑н., набыць навыкі, уменне жыць, працаваць, абыходзіцца ў пэўных абставінах. Шмат якія пароды дзікіх жывёл звяліся. Іншыя прыстасаваліся да новых умоў жыцця. В. Вольскі. Яго заскарузлы розум змушан быў паварушыцца і накіраваць мыслі крыху ў іншы бок, каб лаўчэй прыстасавацца да гэтага вандроўніцкага жыцця і не згінуць. Колас. // Пагард. Скрываючы свае намеры, погляды, пачаць дзейнічаць па-новаму ў новых абставінах. — Гэта.. [Аляксей Ісаевіч] прыстасаваўся ўжо. Калі нашы вернуцца, дык скажа: я быў чысцільшчыкам, — выказаў здагадку Петрык. Хомчанка.
2. Прымасціцца, прыладзіцца дзе‑н. Калі позна ноччу былі памыты ўсе катлы.., Пасмітны прыстасаваўся ў куточку, выняў запаветны сшытак і пачаў пісаць. Васілёнак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)