капе́йка, -і, ДМ -пе́йцы, мн. -і, -пе́ек, ж.

1. Дробная манета, адна сотая рубля.

Рассыпаць капейкі.

2. зб. Грошы, грашовыя сродкі.

◊

Без капейкі — без якіх-н. сродкаў існавання.

Да (апошняй) капейкі — без астатку патраціць, заплаціць, атрымаць і пад.

Жывая капейка — пра ўсё, што дае даход.

Капейка ў капейку — пры падліку грошай: абсалютна дакладна, колькі патрабуецца.

Ні капейкі (за душой) — зусім няма грошай.

|| памянш. капе́ечка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж.

◊

Абысціся ў капеечку — дорага каштаваць.

|| прым. капе́ечны, -ая, -ае.

Капеечная манета.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

капе́йка ж.

1. (монета) копе́йка;

2. собир., разг. (деньги) копе́йка;

завяла́ся лі́шняя к. — завела́сь ли́шняя копе́йка;

3. мн. (маленькая сумма) гроши́;

гэ́та кашту́е ~кі — э́то сто́ит гроши́;

◊ све́жая к. — све́жая копе́йка;

жыва́я к. — жива́я копе́йка;

лі́шняя к. — ли́шняя копе́йка;

на ~ку — на копе́йку;

не мець ~кі пры душы́ (за душо́й) — не име́ть копе́йки за душо́й;

к. ў ~ку — копе́йка в копе́йку;

як адна́ к. — как одна́ копе́йка;

як адну́ ~ку — как одну́ копе́йку;

без ~кі ў кішэ́ні — без копе́йки (гроша́) в карма́не;

да (апо́шняй) ~кі — до (после́дней) копе́йки;

узбі́цца на ~ку — разжи́ться на де́ньги;

у бе́лы свет, як у ~ку — в бе́лый свет, как в копе́йку;

абарва́ць ~ку — зашиби́ть копе́йку;

збі́цца з ~кі — оста́ться без де́нег; обезде́нежать

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

капе́йка, ‑і, ДМ ‑пейцы; Р мн. ‑пеек; ж.

1. Грашовая адзінка, роўная адной сотай рубля, а таксама манета гэтай вартасці. Рыгор дастаў з кішэні капейку і падаў яе хлапчуку. Гартны.

2. толькі мн. (капе́йкі, ‑пеек). Разм. Дробныя разменныя манеты. [Сяргей] разгарнуў кулак і паказаў капейкі. Брыль.

3. зб. Разм. Грошы, грашовыя сродкі. — Навучыўся — і добра, пасаду бяры, Можа й нам дапаможаш капейкай. Глебка. Беражы бацькаву капейку, то і сваю здабудзеш. Прыказка.

•••

Абысціся ў капейку гл. абысціся.

Без капейкі — без якіх‑н. сродкаў існавання.

Да (апошняй) капейкі — усё, цалкам, поўнасцю, без астатку (патраціць, заплаціць, атрымаць і пад.).

Жывая капейка — пра ўсё, што дае прыбытак, даход.

З капейкамі — трохі больш за якую‑н. суму (пры недакладных падліках).

Збіцца з капейкі гл. збіцца.

Капейка ў капейку — абсалютна дакладна, колькі патрабуецца.

Лішняя капейка — пра запас грошай.

На капейку — вельмі мала, зусім нямнога.

Ні за капейку — тое, што і ні за грош (гл. грош).

Ні капейкі (за душой) — зусім няма грошай.

Ні ў капейку не ставіць гл. ставіць.

Свежая капейка — толькі што заробленыя грошы.

У белы свет, як у капейку гл. свет.

Узбіцца на капейку гл. узбіцца.

Як адна капейка — зусім дакладна, ні больш ні менш (пра названую суму грошай).

Як адну капейку — усё поўнасцю (страціць, зрасходаваць, заплаціць і пад.).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Капе́йка ’адна сотая рубля і манета гэтай вартасці’, капейкі ’дробныя разменныя манеты’, ’грашовыя сродкі’ (ТСБМ). З рус. копейка, якое з копейная деньга (XV ст.) — на манеце была выява князя на кані з дзідай у руцэ (съ копиемъ) < копьё (Фасмер, 2, 317; Шанскі, 2 (К), 303). Да кап’ё (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

зава́дзіць, 1 і 2 ас. не ўжыв., -дзіць; зак. (разм.).

Пашкодзіць.

Лішняя капейка не з.

Гэта яго здароўю не з.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ашчаджа́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца; незак.

Эканомна, з асцярогаю выдаткоўваць.

Тут кожная капейка ашчаджаецца.

|| наз. ашча́да, -ы, ДМ -дзе, ж.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

капе́ечны, -ая, -ае.

1. гл. капейка.

2. Які каштуе танна, нядорага.

Капеечная цацка.

3. перан. Залішне дробязны, скупы.

Капеечная натура.

|| наз. капе́ечнасць, -і, ж.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

зашко́дзіць, 1 і 2 ас. не ўжыв., -дзіць; зак., каму-чаму і без дап.

1. Прынесці шкоду каму-, чаму-н.

Лішняя капейка нікому не зашкодзіць.

2. Шкодна адбіцца на чым-н.

Агуркам зашкодзілі халады.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

капе́ечка, ‑і, ДМ ‑чцы; Р мн. ‑чак; ж.

Памянш.-ласк. да капейка.

•••

Абысціся ў капеечку гл. абысціся.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

зава́дзіць, ‑дзіць; зак.

Разм. Пашкодзіць, перашкодзіць. Лішняя капейка не завадзіць у кішэні. Лынькоў.

завадзі́ць, ‑ваджу́, ‑во́дзіш, ‑во́дзіць; зак., каго.

Разм. Доўга водзячы, стаміць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)