Кало́дкі
назоўнік, уласны, неадушаўлёны, неасабовы, множны лік, множналікавы
|
мн. |
| Н. |
Кало́дкі |
| Р. |
Кало́дак
Кало́дкаў |
| Д. |
Кало́дкам |
| В. |
Кало́дкі |
| Т. |
Кало́дкамі |
| М. |
Кало́дках |
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
кало́дкі, -дак (уст.).
Масіўныя драўляныя кайданы, якія надзявалі раней на ногі, рукі і шыю арыштанта для папярэджання ўцёкаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Кало́дкі, коло́дкэ і колы́ткы ’скураныя нашыўкі на аброці, навочнікі’ (малар., Нар. словатв.). Здаецца, зыходнай формай можна лічыць колыткы; што датычыць формы колодкэ, тут, відаць, недакладны запіс складанай зах.-палес. фанетыкі. Такое меркаванне даказваецца, галоўным чынам, семантычным паказчыкам, паколькі фармальная сувязь з калода 1 ніяк не пацвярджаецца семантычна. У той жа час і фармальная, і семантычная суаднесенасць з каліта, калітка асобых сумненняў не выклікае, але не вельмі ясна, ці быў тут перанос паводле падабенства, ці толькі рэалізацыя «дыфузнага» тэрміна для падыходзячай рэаліі. Параўн. семантыку слова каліта 1 і наст. (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
кало́дка
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
кало́дка |
кало́дкі |
| Р. |
кало́дкі |
кало́дак |
| Д. |
кало́дцы |
кало́дкам |
| В. |
кало́дку |
кало́дкі |
| Т. |
кало́дкай
кало́дкаю |
кало́дкамі |
| М. |
кало́дцы |
кало́дках |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
кало́днік, -а, мн. -і, -аў, м. (уст.).
Арыштант, закаваны ў калодкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
руба́нак, -нка, мн. -нкі, -нкаў, м.
Сталярны інструмент у выглядзе калодкі з шырокім жалезным лязом для стругання.
|| прым. руба́начны, -ая, -ае.
Рубаначнае лязо.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
гэ́бель, -бля, мн. -блі, -бляў, м.
Сталярны інструмент у выглядзе калодкі з шырокім лязом для стругання дрэва.
|| памянш. гэ́блік, -а, мн. -і, -аў, м.
|| прым. гэ́бельны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
кало́дачны, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да калодкі. Калодачны матэрыял. Калодачная планка. Калодачная падэшва.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
руба́нак, ‑нка, м.
Сталярны інструмент у выглядзе калодкі з шырокім жалезным лязом для стругання драўніны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кало́дка, ‑і, ДМ ‑дцы; Р мн. ‑дак; ж.
1. Невялікая калода; тое, што і калода (у 1 знач.). Мой бацька і дзядзька Язэп наняліся.. зваліць у гаі пару дзесяткаў дубоў і парэзаць на кароткія калодкі для клёпак. Бядуля. Зелянюк сеў пры стале на калодку і ўзіраўся ў старога. Зарэцкі.
2. Кусок дрэва, выструганы ў форме ступні, які выкарыстоўваецца пры пашыве абутку; капыл. Пацягнуць загатоўку на калодку. Выплятаць лапці па калодцы.
3. звычайна мн. (кало́дкі, ‑дак). Масіўныя драўляныя кайданы, якія надзявалі раней на ногі, рукі і шыю арыштанта для папярэджання ўцёкаў. Надзець калодкі на ногі.
4. Сярэдняя частка кола, у якой умацоўваюцца спіцы. Колы па калодкі западвалі ў чорную гразь. Лобан.
5. Драўляная або металічная аправа, у якую ўстаўляецца або на якую насаджваецца асноўная частка інструмента. Калодка рубанка.
6. Металічны або драўляны брусок у тормазным прыстасаванне які прыціскаецца да вобада кола або тормазнага шківа для тармажэння.
7. Планка, пры дапамозе якой прымацоўваюцца да адзення ордэны, медалі. // Вузкая палоска ордэнскай стужкі, якую носяць замест ордэна, медаля. На грудзях Яўмена Іванавіча былі пярэстым радком калодкі ўсіх яго ордэнаў і медалёў. Ермаловіч.
8. мн. (кало́дкі, ‑дак). Абл. Род скуранога абутку на драўлянай падэшве; дзеравяшкі. Калодкі часта слізгалі, ад пастаяннага напружання хутка пачалі ныць калені. Быкаў.
•••
Класці галаву на калодку гл. класці.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)