з’яві́цца
дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, зваротны, 2-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
з’яўлю́ся |
з’я́вімся |
| 2-я ас. |
з’я́вішся |
з’я́віцеся |
| 3-я ас. |
з’я́віцца |
з’я́вяцца |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
з’яві́ўся |
з’яві́ліся |
| ж. |
з’яві́лася |
| н. |
з’яві́лася |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
з’яві́ся |
з’яві́цеся |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
з’яві́ўшыся |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
з’яві́цца, з’яўлю́ся, з’я́вішся, з’я́віцца; зак.
1. Прыйсці куды-н. па выкліку, па якой-н. афіцыйнай неабходнасці.
З. ў час.
З. ў суд.
2. Прыйсці, прыбыць.
Дадому сын з’явіўся позна вечарам.
3. Узнікнуць, паказацца перад вачамі, паявіцца.
На небе з’явіліся першыя зоркі.
4. Узнікнуць, пачаць існаваць.
З’явілася новая думка.
5. Стаць, зрабіцца чым-н.
Прастуда з’явілася прычынай хваробы.
◊
З’явіцца на свет — нарадзіцца.
|| незак. з’яўля́цца, -я́юся, -я́ешся, -я́ецца.
|| наз. з’яўле́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
з’яві́цца сов.
1. в разн. знач. яви́ться; (начать существовать, возникнуть — ещё) появи́ться, роди́ться;
з. ў суд — яви́ться в суд;
прасту́да з’яві́лася прычы́най хваро́бы — просту́да яви́лась причи́ной боле́зни;
з’яві́лася но́вая ду́мка — появи́лась (яви́лась, родила́сь) но́вая мысль;
2. (показаться) появи́ться;
удалечыні́ з’яві́ліся аге́ньчыкі вёскі — вдали́ появи́лись огоньки́ дере́вни;
на яго́ тва́ры з’яві́лася ўсме́шка — на его́ лице́ появи́лась улы́бка;
◊ з. на свет — появи́ться на свет;
з. на гарызо́нце — появи́ться на горизо́нте
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
з’яві́цца, з’яўлюся, з’явішся, з’явіцца; зак.
1. Прыйсці, прыбыць куды‑н. Рыгор у назначаны тэрмін з’явіўся ў парк. Гартны. Вартаўнік Мітрафан з’явіўся на крык толькі тады, як збегся цэлы натоўп людзей. Ермаловіч. // Прыбыць куды‑н. па якой‑н. афіцыйнай неабходнасці, загаду і пад. З’явіцца ў суд. □ [Баяновіч:] З’явіўся згодна вашаму загаду. Глебка.
2. Узнікнуць, паказацца перад чыімі‑н. вачамі. На небе з’явіліся першыя зоркі. □ Вось сярод туману нешта заварушылася, і праз хвіліну з’явілася другая лодка. Маўр. // Узнікнуць, зарадзіцца. І такая раптам спакуса з’явілася ў Міхася націснуць на курок, што аж галава закружылася. Якімовіч. Адразу з’явіўся ў Міколкі план, як спрытней узяць ворага. Лынькоў. // Вырасці. Вывеўся .. [апалонік] з ікрынкі, глядзіш, праз колькі дзён у яго лапкі з’явяцца, а пасля і жабай зробіцца. Даніленка. // Аказацца надрукаваным, апублікаваным. Верш «Ворагам Беларушчыны» з’явіўся ў дванаццатым нумары «Нашай нівы» за 1908 год. Казека. // Пачаць дзейнічаць, праяўляць сябе. За гады савецкай улады многа выдатных людзей з’явілася ў беларускім Палессі. Чорны.
3. Стаць, зрабіцца чым‑н. Першая руская рэвалюцыя з’явілася паваротным пунктам у гісторыі народаў Расіі. Ярош.
•••
З’явіцца на свет — нарадзіцца. У шчаслівы час [сын] з’явіўся на свет. Скрыпка.
З’явіцца на чыім гарызонце — тое, што і паказацца на чыім гарызонце (гл. паказацца).
Як з (з-пад) зямлі з’явіцца — тое, што і як з (з-пад) зямлі вырасці (гл. вырасці).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
появи́ться сов. з’яві́цца, паяві́цца;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
настая́нне, -я, н.
Настойлівая просьба, патрабаванне.
З’явіцца па настаянні настаўнікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
падаспе́ць, -е́ю, -е́еш, -е́е; зак.
Паспець з’явіцца (у час, у патрэбны момант).
Хутка падаспела падмога.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
нахлы́нуць, 1 і 2 ас. не ўжыв., -не; зак.
1. Імкліва набегчы, нацячы ў вялікай колькасці.
Нахлынула хваля.
2. перан. Раптоўна прыйсці, набегчы, з’явіцца ў вялікай колькасці.
Нахлынуў натоўп.
3. перан. Узнікнуць, з’явіцца (пра думкі, пачуцці і пад.).
Нахлынулі ўспаміны.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)