з’яві́цца

дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, зваротны, 2-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. з’яўлю́ся з’я́вімся
2-я ас. з’я́вішся з’я́віцеся
3-я ас. з’я́віцца з’я́вяцца
Прошлы час
м. з’яві́ўся з’яві́ліся
ж. з’яві́лася
н. з’яві́лася
Загадны лад
2-я ас. з’яві́ся з’яві́цеся
Дзеепрыслоўе
прош. час з’яві́ўшыся

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

з’яві́цца, з’яўлю́ся, з’я́вішся, з’я́віцца; зак.

1. Прыйсці куды-н. па выкліку, па якой-н. афіцыйнай неабходнасці.

З. ў час.

З. ў суд.

2. Прыйсці, прыбыць.

Дадому сын з’явіўся позна вечарам.

3. Узнікнуць, паказацца перад вачамі, паявіцца.

На небе з’явіліся першыя зоркі.

4. Узнікнуць, пачаць існаваць.

З’явілася новая думка.

5. Стаць, зрабіцца чым-н.

Прастуда з’явілася прычынай хваробы.

◊

З’явіцца на свет — нарадзіцца.

|| незак. з’яўля́цца, -я́юся, -я́ешся, -я́ецца.

|| наз. з’яўле́нне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

з’яві́цца сов.

1. в разн. знач. яви́ться; (начать существовать, возникнуть — ещё) появи́ться, роди́ться;

з. ў суд — яви́ться в суд;

прасту́да з’яві́лася прычы́най хваро́бы — просту́да яви́лась причи́ной боле́зни;

з’яві́лася но́вая ду́мка — появи́лась (яви́лась, родила́сь) но́вая мысль;

2. (показаться) появи́ться;

удалечыні́ з’яві́ліся аге́ньчыкі вёскі — вдали́ появи́лись огоньки́ дере́вни;

на яго́ тва́ры з’яві́лася ўсме́шка — на его́ лице́ появи́лась улы́бка;

◊ з. на свет — появи́ться на свет;

з. на гарызо́нце — появи́ться на горизо́нте

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

з’яві́цца, з’яўлюся, з’явішся, з’явіцца; зак.

1. Прыйсці, прыбыць куды‑н. Рыгор у назначаны тэрмін з’явіўся ў парк. Гартны. Вартаўнік Мітрафан з’явіўся на крык толькі тады, як збегся цэлы натоўп людзей. Ермаловіч. // Прыбыць куды‑н. па якой‑н. афіцыйнай неабходнасці, загаду і пад. З’явіцца ў суд. □ [Баяновіч:] З’явіўся згодна вашаму загаду. Глебка.

2. Узнікнуць, паказацца перад чыімі‑н. вачамі. На небе з’явіліся першыя зоркі. □ Вось сярод туману нешта заварушылася, і праз хвіліну з’явілася другая лодка. Маўр. // Узнікнуць, зарадзіцца. І такая раптам спакуса з’явілася ў Міхася націснуць на курок, што аж галава закружылася. Якімовіч. Адразу з’явіўся ў Міколкі план, як спрытней узяць ворага. Лынькоў. // Вырасці. Вывеўся .. [апалонік] з ікрынкі, глядзіш, праз колькі дзён у яго лапкі з’явяцца, а пасля і жабай зробіцца. Даніленка. // Аказацца надрукаваным, апублікаваным. Верш «Ворагам Беларушчыны» з’явіўся ў дванаццатым нумары «Нашай нівы» за 1908 год. Казека. // Пачаць дзейнічаць, праяўляць сябе. За гады савецкай улады многа выдатных людзей з’явілася ў беларускім Палессі. Чорны.

3. Стаць, зрабіцца чым‑н. Першая руская рэвалюцыя з’явілася паваротным пунктам у гісторыі народаў Расіі. Ярош.

•••

З’явіцца на свет — нарадзіцца. У шчаслівы час [сын] з’явіўся на свет. Скрыпка.

З’явіцца на чыім гарызонце — тое, што і паказацца на чыім гарызонце (гл. паказацца).

Як з (з-пад) зямлі з’явіцца — тое, што і як з (з-пад) зямлі вырасці (гл. вырасці).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

з’яві́цца

1. (прыйсці, прыбыць) kómmen* vi (s); erschéinen* vi (s), áuftauchen vi (s), sich éinstellen; вайск. sich mélden, sich ánmelden;

з’яві́цца ў суд vor Gerícht erschéinen*;

з’яві́цца ў прызна́чаны час sich zur ángegebenen Zeit éinstellen;

2. (узнікнуць, паказацца) sich zéigen, áuftauchen vi (s);

3. афіц., канц. (быць, зрабіцца, аказацца) sein vi (s), sich erwéisen* (als);

гэ́та з’яві́лася прычы́най яго́ сме́рці das war die Úrsache séines Tódes

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

з’яўле́нне гл. з’явіцца.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

з’яўля́цца гл. з’явіцца.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

появи́ться сов. з’яві́цца, паяві́цца;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

настая́нне, -я, н.

Настойлівая просьба, патрабаванне.

З’явіцца па настаянні настаўнікаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

падаспе́ць, -е́ю, -е́еш, -е́е; зак.

Паспець з’явіцца (у час, у патрэбны момант).

Хутка падаспела падмога.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)