зіхаце́ць, 1 і 2 ас. не ўжыв., -ці́ць; незак.
Блішчэць, ззяць пералівістым святлом; пералівацца, адбіваючы святло.
Зіхацелі зоркі.
На мокрай траве зіхаціць раса.
У кватэры ўсё зіхаціць ад чысціні (вылучаецца чысцінёй).
|| наз. зіхаце́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
зіхаце́ць
дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
зіхачу́ |
зіхаці́м |
| 2-я ас. |
зіхаці́ш |
зіхаціце́ |
| 3-я ас. |
зіхаці́ць |
зіхаця́ць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
зіхаце́ў |
зіхаце́лі |
| ж. |
зіхаце́ла |
| н. |
зіхаце́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
зіхаці́ |
зіхаці́це |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
зіхаце́ць несов.
1. сия́ть, сверка́ть, блиста́ть, блесте́ть;
~це́лі зо́ркі — сия́ли (сверка́ли, блиста́ли) звёзды;
2. (сверкать, переливаясь) игра́ть;
з. усі́мі ко́лерамі вясёлкі — игра́ть все́ми цвета́ми ра́дуги
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Зіхаце́ць ’блішчаць, пералівацца’ (ТСБМ), зехаце́ць ’часта дыхаць, раскрываючы пашчу’ (Сл. паўн.-зах.). Відаць, тут адбываецца далейшае сумяшчэнне каранёў, прадстаўленых у ззяць 2 ’блішчаць’ і ззяць 1 ’быць адкрытым’ (адкуль зяваць). З ззяць 1 суадносіцца зяхаць (гл.) і зіхаць (гл.). Ад дзеяслова з суф. ‑ot‑ утвараецца назоўнік (параўн. рогат) zěxot‑, ад якога з суф. ‑ě‑ti — дзеяслоў zěxoteti > зехацець, які ўжываецца ў абодвух значэннях. Параўн. жухацець ’гарэць, свяціць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
зіхаце́ць, ‑хачу, ‑хаціш, ‑хаціць і зіхце́ць, ‑хчу, ‑хціш, ‑хціць; незак.
1. Блішчаць, ззяць яркім, пералівістым святлом. Дні плылі спякотныя.., сонца зіхацела нясцерпна іскрыстым кругам. Мележ. Падобная на маланку, паласа пералівалася, зіхацела, азараючы панылы горны пейзаж. Шыцік. // Ярка, асляпляльна ўспыхваць. На двор жа страшна было вылезці: само неба, здаецца, лілося на зямлю і раз-поразу зіхацелі агністыя маланкі. Мурашка. І ў зорныя ночы, і ў ясныя дні Зіхцяць электрычнае зваркі агні. Гілевіч.
2. Ярка блішчаць, пералівацца, адбіваючы святло, праменне. На мокрай траве, на лістах алешніку буйнымі кроплямі зіхаціць раса. В. Вольскі. Асляпляльна зіхацеў снег. Шчарбатаў. // чым і без дап. Быць асветленым, упрыгожаным чым‑н. яркім. Елка ўся ў агнях зіхаціць, у цацках, істужкамі розных колераў прыбраная. Пянкрат. Шыбамі аконнымі здалёк зіхацеў маленькі гарадок. А. Вольскі. // Вылучацца яркім або светлым колерам. З аднаго боку клуба зіхацела жоўтай фарбай невялікая прыбудова. Ваданосаў. // Вылучацца навізной, чыстатой. У .. пакоі ўсё зіхацела ад чыстаты. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
серабры́цца, 1 і 2 ас. не ўжыв., -ры́цца; незак.
1. Зіхацець сярэбраным бляскам.
Серабрыцца бяроза на сонцы.
2. Сівець, зіхацець сівізной.
Скроні серабрацца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
бранзаве́ць, -е́ю, -е́еш, -е́е; незак.
Свяціцца, зіхацець колерам бронзы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
бліскаце́ць, 1 і 2 ас. звычайна не ўжыв., -ці́ць; незак.
Іскрыцца, зіхацець.
Бліскаціць вада.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
зазіхаце́ць, 1 і 2 ас. не ўжыв., -ці́ць; зак.
Пачаць зіхацець.
Снег зазіхацеў на сонцы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
зіхце́ць несов., разг., см. зіхаце́ць
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)