заса́да
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
заса́да |
заса́ды |
| Р. |
заса́ды |
заса́д |
| Д. |
заса́дзе |
заса́дам |
| В. |
заса́ду |
заса́ды |
| Т. |
заса́дай
заса́даю |
заса́дамі |
| М. |
заса́дзе |
заса́дах |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
заса́да, -ы, ДМ -дзе, ж.
1. Скрытае размяшчэнне каго-, чаго-н. з мэтай нечаканага нападу на праціўніка.
Танк у засадзе.
Ляжаць у засадзе.
2. Атрад войск, так размешчаны.
Моцная з.
|| прым. заса́дны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
заса́да в разн. знач. заса́да, -ды ж.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
заса́да ж., в разн. знач. заса́да;
зрабі́ць ~ду — устро́ить заса́ду;
вы́ставіць ~ду — вы́ставить заса́ду
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
заса́да, ‑ы, ДМ ‑дзе, ж.
1. Спосаб нечаканага нападу з укрыцця. Наладзіць засаду. □ Дзед Змітрок, які прыйшоў у атрад крыху пазней, спачатку не ўдзельнічаў у засадах. Шчарбатаў.
2. Скрытае месца, якое выкарыстоўваецца для нечаканага нападу на каго‑н., для назірання за кім‑н. Крокі і шолах даўно ўжо сціхлі, а хлопцы ўсё яшчэ ляжалі ў сваёй засадзе і не дыхалі. Маўр. Прылягла.. лісіца, высочваючы з засады здабычу. Лынькоў.
3. Атрад, войска, якія знаходзяцца ва ўкрыцці і гатовы да нападу. Выставіць засаду. Зняць засаду. □ Далёка наперад.. выкідваюцца моцныя групы — засады на шляхах адыходу партызан. Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Заса́да ’скрытае месца; спосаб, людзі, што выкарыстоўваюцца для нечаканага нападу’. Рус., укр. заса́да ’тс’, польск. zasada ’аснова, прынцып’, в.-луж. zasada ’аснова’, ’усаджванне за кімсьці, чымсьці’, чэш., славац. zásada ’аснова, прынцып’, ’пастка’, серб.-харв. за̑сада ’прынцып’, балг. заса̀да ’засада’. Ст.-рус. засада ’атрад войска для абароны ці нападу’ (XVI ст.). Бязафіксны назоўнік з тэматычным ‑а ад дзеяслова zasěsti (< za‑sěd‑ti, гл. сядзець) і чаргаваннем галоснага з далейшай спецыялізацыяй значэння: ’месца і людзі, што сядзяць у гэтым месцы для нечаканага нападу’ > ’спосаб такога нападу’. Лядзяева, Вестник МГУ, 1959, 4, 171; Шанскі, 2, З, 61.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
заса́д
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
заса́д |
заса́ды |
| Р. |
заса́да |
заса́даў |
| Д. |
заса́ду |
заса́дам |
| В. |
заса́д |
заса́ды |
| Т. |
заса́дам |
заса́дамі |
| М. |
заса́дзе |
заса́дах |
Крыніцы:
krapivabr2012,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
па́стка, -і, ДМ -тцы, мн. -і, -так, ж.
1. Прыстасаванне для лоўлі звяроў.
Паставіць пастку на шашка.
2. Нечаканая небяспека, засада.
Унікнуць пасткі на дарозе.
3. перан. Хітры манеўр для заманьвання праціўніка ў небяспечнае становішча.
Прыдумаць пастку для ворага.
|| прым. па́сткавы, -ая, -ае (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
завішча́ць і завішчэ́ць, ‑чу, ‑чыш, ‑чыць; зак.
Пачаць вішчаць. // Віскнуць, правішчаць, правішчэць. — Засада! — вырываючыся з нечаканых абдымкаў, завішчаў Селівон у дзікай роспачы. Паслядовіч. Святлана пачула, як прарэзліва, да болю ў вушах завішчэла бомба. Шахавец.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́йсце, ‑я, н.
1. Месца для выхаду куды‑н. Выйсце на перон. □ Хлопцы кінуліся ўглыб лесу, але і там іх сустрэла засада. Ніякага выйсця з пасткі ўжо не было. Няхай.
2. перан. Спосаб вырашэння чаго‑н. Цэлую ноч праседзеў Алесь над вылічэннямі, але ніякага выйсця не знайшоў. Броўка.
•••
Даць выйсце чаму гл. даць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)