зале́зці, -зу, -зеш, -зе; -ле́з, -ле́зла; -ле́зь; зак.
1. на што. Падняцца, забрацца.
З. на дрэва.
2. у што. Увайсці, пранікнуць куды-н. (разм.).
З. ў машыну.
З. ў ваду.
З. ў кішэню.
◊
Залезці ў доўг — стаць даўжніком каго-н.
|| незак. зала́зіць, -а́жу, -а́зіш, -а́зіць.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
зале́зці
дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
зале́зу |
зале́зем |
| 2-я ас. |
зале́зеш |
зале́зеце |
| 3-я ас. |
зале́зе |
зале́зуць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
зале́з |
зале́злі |
| ж. |
зале́зла |
| н. |
зале́зла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
зале́зь |
зале́зьце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
зале́зшы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
зале́зці сов., в разн. знач. зале́зть;
з. на дрэ́ва — зале́зть на де́рево;
з. пад стол — зале́зть под стол;
з. ў кішэ́нь — зале́зть в карма́н;
з. ў ваду́ — зале́зть в во́ду;
◊ з. ў даўгі́ — зале́зть в долги́;
з. ў душу́ — влезть в ду́шу
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
зале́зці, ‑лезу, ‑лезеш, ‑лезе; пр. залез, ‑ла; заг. залезь; зак.
1. Забрацца на што‑н., за што‑н., у што‑н., пад што‑н. Залезці на дрэва. Залезці за стол. Залезці ў кабіну. Залезці пад коўдру. □ Канькоў залез у траншэю, добра агледзеў яе. Асіпенка. // Разм. Увайсці, заглыбіцца ў што‑н. Залезці ў ваду па калені. // перан. Далёка зайсці ў сваіх дзеяннях, гаворцы і пад. З Андрэем Пятро пачаў размову асцярожна, .. але хутка залез у такія нетры, што з іх нельга было ўжо выбрацца. Шахавец.
2. Пранікнуць, прабрацца куды‑н. употай. Тут раптам суседскія дзеці як залямантуюць пад акном: — Дзядзька, вашы цяляты ў шкоду залезлі! Якімовіч. // Разм. Пранікнуць, забрацца рукой, лапай і пад. куды‑н. Залезці ў кішэню. // перан. Незаконна ўзяць, прысвоіць сабе што‑н. чужое. — Вельмі ж па-мядзведжаму ўжо ў гэты раз Шаройка залез у калгаснае дабро. Шамякін.
3. Разм. Заняць якую‑н., звычайна даходную або высокую пасаду. — Сволач!.. У трывожныя часы, калі рэспубліцы пагражалі ворагі, небяспека, у Мінскі ваенкамат залез, а тады настаўнікам быў. Нікановіч.
4. Забрацца за мяжу чаго‑н. Невядома праз што пасварыўся.. [Язэп] са сваім братам, які жыў па суседству; можа, той пераараў калі яго мяжу ці залез касой у Язэпаву траву. Шахавец.
•••
Залезці (улезці) у даўгі (у доўг) — многа напазычаць.
Залезці (улезці) у душу — а) увайсці, уцерціся ў чыё‑н. давер’е; б) шляхам надакучлівых распытванняў пранікнуць у асабістае, інтымнае жыццё каго‑н.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
затеса́ться сов. (залезть) разг. зале́зці.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
падшы́цца, -ы́юся, -ы́ешся, -ы́ецца; зак. (разм.).
Залезці пад што-н.
Хлапчук падшыўся пад ложак.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
зале́зть сов., в разн. знач. зале́зці, мног. пазала́зіць;
◊
зале́зть в ду́шу зале́зці ў душу́.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
прымудры́цца, -ру́ся, -ры́шся, -ры́цца; -ры́мся, -рыце́ся, -ра́цца; зак.
Злаўчыцца, змагчы зрабіць што-н.
Як ты прымудрыўся туды залезці?
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
падле́зці, -зу, -зеш, -зе; -ле́з, -зла; -ле́зь; зак.
Залезці пад што-н.
П. пад стол.
|| незак. падла́зіць, -ла́жу, -ла́зіш, -ла́зіць.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)