заква́ска

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне

адз.
Н. заква́ска
Р. заква́скі
Д. заква́сцы
В. заква́ску
Т. заква́скай
заква́скаю
М. заква́сцы

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

заква́ска, -і, ДМ -ва́сцы, ж.

Рэчыва, якое выклікае закісанне, браджэнне (напр. дрожджы).

З. на цеста.

У іх заўсёды добрая з. (перан.: пра рысы харакгару, закладзеныя выхаваннем, асяроддзем).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

заква́ска

1. заква́ска, -кі ж.; (для хлеба) ро́шчына, -ны ж.;

2. перен. заква́ска, -кі ж.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

заква́ска ж., в разн. знач. заква́ска;

з. хле́ба — заква́ска хле́ба;

палажы́ць ~ку ў це́ста — положи́ть заква́ску в те́сто;

чалаве́к до́брай ~кі — челове́к хоро́шей заква́ски

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

заква́ска, ‑і, ДМ ‑квасцы, ж.

1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. заквашваць — заквасіць.

2. Рэчыва, якое выклікае закісанне, браджэнне. Закваска на цеста.

3. перан. Разм. Асновы характару, закладзеныя ў чалавеку выхаваннем, асяроддзем і пад. Бацька працаваў урачом і быў, як я потым зразумеў, інтэлігент з вельмі моцнай закваскай таго «разначынца», які так характэрны для рускай рэчаіснасці. Адамовіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

◎ Пе́рушка ’закваска ў дзяжы’ (капыл., ЛА, 4). Няясна.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Кісля́ ’кіслата’ (ТСБМ, Жд. 2, Сл. паўн.-зах.), ’закваска’ (Сл. паўн.-зах.). Утварэнне ад кіслы (гл.) з дапамогай суфікса ‑ja (як suša < sux + ja) (SP, 1, 82).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

уплыў, уздзеянне, уражанне; закваска (перан.)

Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)

Квас ’кіславаты напітак, прыгатаваны на вадзе з хлеба, сухароў або жытняй мукі з соладам’ (ТСБМ, Сл. паўн.-зах., Яруш., Нар. сл., Нар. словатв., ТС, КЭС, лаг., Бяльк., Сержп. Грам., Вешт., Юрч.), ’кіслая страва з буракамі, грыбамі, бульбай’ (ТСБМ, Шн., Нар. лекс., Вешт., Сцяшк., Серб., Нар. словатв., Сл. паўн.-зах., Шатал.), ’закваска’ (Мат. Гом.), ’кіслата’ (Гарэц., Клім.), ’шкода’ (Юрч.). Укр. квас ’тс’, рус. квас ’тс’, ст.-слав. квасъ, балг. квас, макед. квас, серб.-харв. ква̑с, славен. kvas, польск. kwas, чэш. kvas, славац. kvas, в.-луж. kwas, н.-луж. kwas ’тс’. Прасл. *kvasъ ’квашаніна, закваска, квас’ узыходзіць да kysěti, kysnǫti ’мокнуць, кіснуць’, першасны каўзатыў ад якіх kvasiti ’квасіць’ (Ваян, Gram. comp., III, 422). Паралелі ў іншых індаеўрапейскіх мовах ненадзейныя. Аб розных версіях гл. Слаўскі, 3, 466.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Заваруха ’сумятня’. Рус. дыял. завару́ха ’гатунак кашы; цеста; закваска’; літар. ’сумятня’. Пашыранае ў рус. дыялектах значэнне ’гатунак кашы’ першаснае, ’сумятня’ пераноснае (параўн. заварыць кашу). Паколькі ў бел. фіксуецца другаснае значэнне, магчыма, што слова запазычана з рус. Пры замацаванні гэтага значэння трэба ўлічваць і перан. завіруха ’сумятня’, адзначанае ўжо Насовічам, якое магло кантамінавацца з заваруха. Заваруха ўтворана з суфіксам ‑уха ад дзеяслова завары́ць (завари́ть).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)