жыві́ца, -ы, ж.
Празрыстая смала, якая выступае на ствалах хвойных дрэў у месцах іх пашкоджання.
|| прым. жыві́чны, -ая, -ае.
Ж. шкіпінар.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
жыві́ца
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне
|
адз. |
| Н. |
жыві́ца |
| Р. |
жыві́цы |
| Д. |
жыві́цы |
| В. |
жыві́цу |
| Т. |
жыві́цай
жыві́цаю |
| М. |
жыві́цы |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
жыві́ца ж.
1. (смола) живи́ца, терпенти́н м.;
2. (на пальце) заусе́нец м., заусе́ница
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
жыві́ца, ‑ы, ж.
Вадкая празрыстая смала, якая выцякае са ствалоў хвойных дрэў у месцах іх пашкоджання. Высокія сосны сустрэлі Сашку ціхім, задумлівым шумам. У многіх месцах на іх ствалах выступіла празрыстая, як сляза, смала-жывіца. Даніленка. На смалістых суках свяціліся застылыя кроплі жывіцы. Кавалёў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Жывіца ’смала’. Рус. живи́ца, укр. живи́ця, польск. żywica, в.-луж. žiwica, чэш. živice, славац. živica ’смала’, славен. živica ’корань’, ’жываплот’, ’крынічная вада’, ’насмарк’, серб.-харв. жи́ви́ца ’жываплот’, ’кастрыца’, ’палянка’, ’рубец тканіны’. Ст.-рус. живица ’смала’ (XVI ст.). Утворана ад кораня *živ‑ суфіксам *‑ic‑a ў прасл. мове, прычым у паўн. славян замацавалася значэнне ’смала’, а паўд. славяне замацавалі і іншыя значэнні. Гэта можа сведчыць ці аб адносна познім (паўн.-слав.) утварэнні, ці аб дыфузнай першапачатковай семантыцы. Корань жыв‑ у жывіца суадносіцца са значэннем ’гаіць’, паколькі жывіца мела лячэбнае значэнне. І.‑е. корань *gu̯ei‑ ’жыць, гаіць’. Плевачава, SR Brno, 13, 1964, 25–33; Махэк₂, 728. Параўн. Скок, 3, 681. Сцяцко (Афікс. наз., 45) не ўказвае час утварэння і не дае семантычнага абгрунтавання. Іначай: жывіца роднаснае з арм. kiv ’смала’ (Лідэн, Зб. Мікале, 119; Турнэйзен, Зб. Педэрсену, 301) з асобным і.-е. коранем *gu̯iu̯‑ (Покарны, 1, 482), суадносным з жаваць (Фасмер, 2, 51); апошняе, паводле Покарнага, няпэўна. Гл. Шанскі, 1, Д, Е, Ж, 289. Гіпотэза Плевачавай–Махэка не адкідвае суадносіны з арм. kiv, аднак лічыць гэта слова паралельным утварэннем, што верагодна. Гл. жывіць, жывы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
тэрпенці́н, -у, м.
Смалістае рэчыва, што выдзяляецца пры надрэзе хваёвых дрэў; жывіца (у 1 знач.).
|| прым. тэрпенці́навы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
лісто́ўнічны, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да лістоўніцы. Лістоўнічная жывіца. // Зроблены з драўніны лістоўніцы. Лістоўнічная мэбля.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
напле́чны, ‑ая, ‑ае.
Які носяць на плячах. Паправіўшы за наплечную вяровачку мяшок, Жывіца хутка пакульгаў далей. Мележ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
тарпаты́на, ‑ы, ж.
Сумесь смалістых рэчываў, якія выдзяляюцца хваёвымі дрэвамі і служаць сыравінай для атрымання шкіпінару і каніфолі; жывіца.
[Грэч. terebinthinos.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)