жві́р

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз. мн.
Н. жві́р жвіры́
Р. жві́ру жвіро́ў
Д. жві́ру жвіра́м
В. жві́р жвіры́
Т. жві́рам жвіра́мі
М. жві́ры жвіра́х

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

жвір, -у, м.

Асадачная горная парода ў выглядзе дробных каменьчыкаў, ужыв. ў будаўнічых, дарожных работах.

|| прым. жвіро́вы, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

жвір (род. жві́ру) м.

1. гра́вий;

2. геол. хрящ

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

жвір, ‑у, м.

Буйназярністы жоўты пясок. Слізкаватая ад макраты пляцоўка густа насыпана жоўтым жвірам. Кулакоўскі. Плюхала і спакойна цякла рэчка, сіняя, халодная. Жаўцела жвірам на плыткіх месцах. Чорны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Жвір ’буйназярністы пясок’. Рус. дыял. жвир ’тс’ (Літва, Латвія), польск. żwir ’тс’ (і шэраг вытворных). Параўн. рус. дыял. гверста́ ’тс’, серб.-харв. звр̑ст ’тс’. Фанетыка і геаграфія бел. і польск. форм указваюць на іх літ. паходжанне: літ. žvỹras ’тс’ (Эндзелін, Darbu, 1, 103; Карскі, Труды, 395, Лаўчутэ, Сл. балт., 54; Мартынаў–Міхневіч, Маладосць, 1969, 5, 142). Рус. гверста і серб.-харв. зврст суадносяцца з літ. як роднасныя. Фрэнкель, 1328–1329; Траўтман, 375; Фасмер, 1, 398–399; Брукнер, 668; Скок, 3, 668. Гл. яшчэ жарства. Аб пашырэнні жвір у бел.-польск. сумежжы гл. Зданцэвіч, Зб. Фальку, 347–399. Урбуціс, Baltistica, 19, 150.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

чвыр м., разг., см. жвір

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

гра́вій, -ю, м.

Абломкавая горная парода ў выглядзе дробных каменьчыкаў, звычайна ўжыв. ў будаўнічых работах; жвір.

|| прым. граві́йны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

рэ́чыўны, -ая, -ае.

Які складаецца з рэчыва; матэрыяльны.

Р. свет.

○

Рэчыўныя назоўнікі — у граматыцы: назоўнікі, якія называюць аднародную масу, рэчыва (напр.: малако, жвір, тытунь).

|| наз. рэ́чыўнасць, -і, ж.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

гра́вий гра́вій, -вію м. жвір, род. жві́ру м.;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

жвірава́ць

‘насыпа´ць жвір на што-небудзь; пралягаць, выступаць слоем жвіру (сцежка жвіруе)’

дзеяслоў, пераходны/непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. жвіру́ю жвіру́ем
2-я ас. жвіру́еш жвіру́еце
3-я ас. жвіру́е жвіру́юць
Прошлы час
м. жвірава́ў жвірава́лі
ж. жвірава́ла
н. жвірава́ла
Загадны лад
2-я ас. жвіру́й жвіру́йце
Дзеепрыслоўе
цяп. час жвіру́ючы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)