Дыяні́с

назоўнік, уласны, адушаўлёны, асабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз.
Н. Дыяні́с
Р. Дыяні́са
Д. Дыяні́су
В. Дыяні́са
Т. Дыяні́сам
М. Дыяні́се

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

саты́р, -а, мн. -ы, -аў, м.

У грэчаскай міфалогіі: ніжэйшае бажаство ў выглядзе істоты з хвастом, рагамі і казлінымі нагамі, распусны спадарожнік бога віна і весялосці Дыяніса.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

дыфіра́мб, -а, мн. -ы, -аў, м.

1. У старажытных грэкаў: урачыстая харавая песня ў гонар бога Дыяніса.

2. перан. Перабольшаная пахвала; усхваленне.

Спяваць дыфірамбы каму-, чаму-н.

|| прым. дыфірамбі́чны, -ая, -ае.

Дыфірамбічныя вершы (да 1 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

тырс, ‑а, м.

У грэчаскай міфалогіі — жазло Дыяніса (у рымскай — Вакха) і яго спадарожнікаў, абвітае плюшчом і вінаградным лісцем.

[Грэч. thyrsos.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

о́ргія, ‑і, ж.

1. У старажытных народаў — рэлігійныя абрады, звязаныя з культам багоў віна і вінаробства (Дыяніса і Арфея — у Грэцыі, Вакха — у Рыме).

2. перан. Разгульнае, разбэшчанае баляванне. П’янкі, оргіі нібы знарок выдуманы, каб глушыць, таптаць тое прыгожае, што ёсць у душы. Навуменка.

[Грэч. órgia — тайныя абрады.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

дыфіра́мб, ‑а, м.

1. У Старажытнай Грэцыі — урачыстая харавая песня ў гонар бога Дыяніса. // Хвалебны лірычны верш.

2. перан. Перабольшаная пахвала; усхваленне. Табе складаю дыфірамб, Пяро маё — таварыш верны, Калі сягоння ў час вячэрні Звіняць лісты, як гулкі ямб. Танк.

•••

Пець дыфірамбы гл. пець.

[Грэч. dithyrambos.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

саты́р, ‑а, м.

1. У грэчаскай міфалогіі — спадарожнік бога віна і весялосці Дыяніса, хітрая, пажадлівая істота з казлінымі нагамі, рагамі і барадой. // перан. Пра хітрага, пажадлівага чалавека.

2. Від вялікіх дзенных матылёў.

3. Птушка атрада курыных з двума падобнымі на рогі вырастамі на галаве, якая водзіцца ў Індыі і Кітаі.

[Грэч. satyros.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Траге́дыя ’драматычны твор, падзеі якога заканчваюцца смерцю героя’, ’жудасная, страшная падзея; няшчасце’ (ТСБМ, Некр. і Байк.), траге́дзія ’тс’ (Ласт.), ст.-бел. трагедия, траедия ’трагедыя, няшчасце’ (1598 г.). Запазычана са ст.-польск. tragedyja, trajedyja (XVI ст.) (Булыка, Лекс. запазыч., 163), якое праз лац. tragoedia са ст.-грэч. τραγῴδία < τράγος ’казёл’ і ῴδή ’песня, спеў’ — літаральна песня казлоў: выконвалася пад час урачыстасцей, прысвечаных богу ўрадлівасці Дыянісу сатырамі (паўлюдзьмі-паўказламі; світа Дыяніса). Параўн. няўдалую кальку ў ц.-слав. мове XI ст. — козьлогласование (Фасмер, 4, 92; Голуб-Ліер, 485; Чарных, 2, 255–256; ЕСУМ, 5, 615).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)