ды́каць
‘прысядаць, рабіць рэверанс; павольна, нібы прысядаючы, ісці; моцна біцца (пра сэрца); трэсціся’
дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
ды́каю |
ды́каем |
| 2-я ас. |
ды́каеш |
ды́каеце |
| 3-я ас. |
ды́кае |
ды́каюць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
ды́каў |
ды́калі |
| ж. |
ды́кала |
| н. |
ды́кала |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
ды́кай |
ды́кайце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
ды́каючы |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
ды́кнуць
‘аднакратны дзеяслоў да дыкаць’
дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
ды́кну |
ды́кнем |
| 2-я ас. |
ды́кнеш |
ды́кнеце |
| 3-я ас. |
ды́кне |
ды́кнуць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
ды́кнуў |
ды́кнулі |
| ж. |
ды́кнула |
| н. |
ды́кнула |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
ды́кні |
ды́кніце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
ды́кнуўшы |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
◎ Кулды́ка ’чалавек, які хутка гаворыць’ (Мат. Маг.). Першапачатковае значэнне ’кульгавы чалавек’. Параўн. семантычны пераход ’спатыкацца’ > ’запінацца’ (кулдыкаць©Жул- дыкаць 2). Фармальна ўтварэнне гэтага слова можна растлумачыць як кантамінацыі кульгаць (гл.) і хадыка. Параўн. калдыка. Ненадзейныя паралелі ў Фасмера (2, 288).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ды́ґаць ’моцна біцца (пра сэрца)’ (Сцяц.). Выбухное ґ сведчыць пра запазычанне. Параўн. польск. dygać ’трасціся’ (аб польск. слове гл. Слаўскі, 1, 185; дзіўна, што Слаўскі, там жа, бел. ды́ґаць ставіць у адзін рад з польск. словам і не ставіць нават пытання аб магчымасці запазычання). Калі праўда, як мяркуе Слаўскі (там жа), што ў аснове дзеяслова ляжыць выклічнік тыпу dygu!, dyk!, можна думаць і пра самастойнасць бел. лексемы (ды́ґаць < *дыкаць з азванчэннем інтэрвакальнага ‑к‑ > ‑ґ‑). У Насовіча ды́гаць ’прысядаць, рабіць рэверанс; павольна, нібы прысядаючы, ісці’. Трубачоў (Эт. сл., 5, 198) дапускае магчымасць запазычання з польск., але і роднаснасць з іншымі слав. формамі (прасл. *dygati). Параўн. яшчэ Фасмер, 1, 557.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)