ды́бам
прыслоўе
| станоўч. |
выш. |
найвыш. |
| ды́бам |
- |
- |
Крыніцы:
piskunou2012,
sbm2012,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
ды́бам, прысл.
Падняўшыся ўверх; тарчма, старчаком. Сняцца аглухшыя рыбы, Стогны у далях марскіх, Сняцца узнятыя дыбам Хвалі ад выбухаў іх [мін]. Танк.
•••
Валасы (сталі, становяцца) дыбам гл. волас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ашчаці́ніць, 1 і 2 ас. не ўжыв., -ніць; -нены; зак., што.
Паставіць дыбам шчацінне, хіб; выставіць якія-н. вострыя прадметы.
|| незак. ашчаці́ньваць, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ды́ба
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
ды́ба |
ды́бы |
| Р. |
ды́бы |
ды́б |
| Д. |
ды́бе |
ды́бам |
| В. |
ды́бу |
ды́бы |
| Т. |
ды́бай
ды́баю |
ды́бамі |
| М. |
ды́бе |
ды́бах |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
ды́барам, прысл.
Разм. Тое, што і дыбам.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ды́біць, ‑блю, ‑біш, ‑біць; незак., каго-што.
Узнімаць дыбам. Сіберны вецер барабаніў голлем, дыбіў пер’е маўклівых варон. Ракітны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ду́ба, ду́бам, дубка́ ’дыбам’ (БРС). Параўн. рус. ду́ба стоять, укр. ду́бом, ду́ба ’дыбам’, чэш. dubkem, славац. dubkom (агляд форм у Трубачова, Эт. сл., 5, 145; праформа *dubъ, *dubъkъ, але семантычнай матывацыі няма). Фасмер (1, 549) прыводзіць рус. дыял. ду́бью ’дыбам’, укр. ду́бом стати, польск. dębem stać, чэш. dubkem і звязвае гэтыя лексемы з дуб (параўноўваючы з ням. sich bäumend ’устаючы на дыбы’, да Baum ’дрэва’).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ду́бам, прысл.
Разм. Дыбам, дубка. Конь спачатку не хацеў насіць чалавека на сваёй спіне, іржаў, брыкаўся, наравіўся, дубам станавіўся. Бядуля.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Задупкаваць ’стаць на заднія ногі (пра каня)’ (Сл. паўн.-зах.). Ад дупка, дубкі, дуба, дыба ’дыбам, тарчма’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ды́біцца ’тапырыцца, станавіцца дыбам’ (БРС). Да сямейства прасл. *dybati, *dyba; гл. ды́ба́ць. Сюды ж і дыбкі́ (на дыбкі́).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)