дурні́цы, -ні́ц, адз. дурні́ца, -ы, ж.
Тое, што і буякі.
Наеўся дурніц.
|| прым. дурні́чны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
дурні́цы, -ні́ц
1. только мн., бот. (о растении) голуби́ка ж.;
2. собир. голуби́ка;
збіра́ць д. — собира́ть голуби́ку
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
дурні́цы, ‑ніц; адз. дурніца, ‑ы, ж.
Тое, што і буякі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Дурні́цы ’ягады буякі’ (БРС, Нас., Касп., Бяльк., Сцяшк., Жд. 2). Параўн. іншыя назвы гэтай расліны: п’яніца, галава‑боль (гл. Кіс.). Укр. дурниця (таксама болиголов, дурнопян, дурнина, пияки), у рус. мове пьяница (дурни́ца азначае розныя травы), у ням. Rauschheere. Ужо Насовіч пісаў: «ягода, имеющая одуряющее, наркотическое свойство». Назва ўтворана ад дурны́ (паводле ўласцівасцей расліны). Параўн. буякі́ ’тс’ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
дурні́ца
‘ягада’
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
дурні́ца |
дурні́цы |
| Р. |
дурні́цы |
дурні́ц |
| Д. |
дурні́цы |
дурні́цам |
| В. |
дурні́цу |
дурні́цы |
| Т. |
дурні́цай
дурні́цаю |
дурні́цамі |
| М. |
дурні́цы |
дурні́цах |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
дурні́ца
‘асоба’
назоўнік, агульны, адушаўлёны, асабовы, жаночы род, 2 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
дурні́ца |
дурні́цы |
| Р. |
дурні́цы |
дурні́ц |
| Д. |
дурні́цы |
дурні́цам |
| В. |
дурні́цу |
дурні́ц |
| Т. |
дурні́цай
дурні́цаю |
дурні́цамі |
| М. |
дурні́цы |
дурні́цах |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
голуби́ка ж., бот. буякі́, -ко́ў мн.; дурні́цы, -ні́ц мн.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
буякі, дурніцы
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
збуя́ць, ‑яе; зак.
Пышна разрасціся націннем на шкоду плоданашэнню. Збуяла бульба. Гарох збуяў. □ Здаецца, калі глядзіш на гэты пагорак сярод балота, то і зямля — плямамі: то блакітная — дзе дурніцы, то чырвона-белая — гэта дзе збуяў і разросся бруснічнік. Пташнікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
атума́ніць, ‑ню, ‑ніш, ‑ніць; зак.
1. што. Зацягнуць, пакрыць туманам, смугою; затуманіць.
2. перан.; каго-што. Пазбавіць магчымасці ясна думаць, разважаць. Ап’яніў [лес] багуном надоўга. Атуманілі розум дурніцы. Бічэль-Загнетава. Адчуванне блізкай радасці адсунула, атуманіла нейкім бяздумным мроівам усё тое, што было на апошнім часе. Савіцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)