дзі́рка, -і, ДМ -рцы, мн. -і, -рак, ж.
1. Невялікая адтуліна, шчыліна, праём у чым-н.
Зацыраваць дзіркі ў шкарпэтках.
Пракруціць дзірку ў дошцы.
2. Пра глухі, далёкі населены пункт (разм.).
3. мн., перан. Тое, што патрабуе выдаткаў.
У гаспадарцы многа дзірак.
◊
(Патрэбна) як у мосце дзірка (разм., іран.) — пра што-н. непатрэбнае.
Дзірка ад абаранка (разм.) — нічога, пустое месца.
|| памянш. дзі́рачка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
дзі́рка
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
дзі́рка |
дзі́ркі |
| Р. |
дзі́ркі |
дзі́рак |
| Д. |
дзі́рцы |
дзі́ркам |
| В. |
дзі́рку |
дзі́ркі |
| Т. |
дзі́ркай
дзі́ркаю |
дзі́ркамі |
| М. |
дзі́рцы |
дзі́рках |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
дзі́рка ж.
1. дыра́, ды́рка, отве́рстие ср.; (в одежде — ещё) проре́ха;
зашы́ць ~ку на рукаве́ — заши́ть дыру́ (ды́рку, проре́ху) на рукаве́;
дз. ў пло́це — дыра́ (ды́рка) в забо́ре;
2. только мн., перен., разг. (недостатки, нехватки) ды́ры, проре́хи;
у гаспада́рцы мно́га ~рак — в хозя́йстве мно́го дыр (проре́х);
◊ дз. ад абара́нка — ды́рка от бу́блика;
заткну́ць ~рку — заткну́ть дыру́;
(патрэ́бна) як у мо́сце дз. — (ну́жно) как соба́ке пя́тая нога́;
хадзі́ў бы ў зло́це, каб не дз. ў ро́це — посл. ка́бы не дыра́ во рту — жил бы, ни о чём не тужи́л;
ад усі́х дзі́рак за́тычка — погов. ко всем ды́ркам заты́чка
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
дзі́рка і дзю́рка, ‑і, ДМ ‑рцы; Р мн. ‑рак; ж.
1. Адтуліна, шчыліна, праём у чым‑н. Пракруціць дзірку. □ Міколку здаецца, што праходзіць цэлая гадзіна, пакуль удаецца яму падняць адзін канец гэтай дошкі і прасунуць у дзірку галаву. Лынькоў. У хляве — гуляй у жмуркі, Толькі свецяць трохі дзюркі. Крапіва. // Разадранае, праношанае месца ў адзенні, абутку. Стары Мікіта зняў сваю кепку, — такую пакамечаную і з дзіркамі, нібы яе пажавала карова, — і прывітаўся. Брыль.
2. Разм. Пра глухое, далёкае ад культурных цэнтраў месца, населены пункт. Як і ўяўляў Туго Глівіц, мястэчка аказалася звычайнай захалуснай дзіркай. Навуменка.
3. перан. Пра тое, што патрабуе выдаткаў; пільная патрэба. Ну, скажам, на дрывах я падзараблю, але ж і дзірак шмат на гэтыя грошы. Чарнышэвіч.
•••
Ад усіх дзірак затычка гл. затычка.
Дзірка ад абаранка — нічога, пустое месца.
Дзірка на дзірцы — увесь у дзірках, зусім падраны; многа дзірак на чым‑н.
Заткнуць дзірку гл. заткнуць.
(Патрэбен) як у мосце дзірка — пра што‑н. зусім непатрэбнае.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дзірка, дзюрка, адтуліна, пройма, прахон, жарало, люк / прадаўгаватая: шчыліна / праз якую праходзіць святло: прасвет / праз якую праходзіць паветра: прадуха, прадушына, аддушына / праз якую цячэ: цеч / у вулеі для пчол: ляток / выкапаная над чым-небудзь: падкоп / у тканіне: прарэха / у плаціне: праран / праз якую можна пралезці: пралаз / праламаная: пралом, праломіна, вылам / прабітая: прабоіна / прапаленая: прапаліна / прарэзаная: проразь; атвор, зяўра (абл.); прорва (перан.)
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
це́ча, -ы, ж.
1. Пранікненне вадкасці цераз шчыліну, прабоіну.
2. Дзірка, прабоіна.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прабо́іна, -ы, мн. -ы, -бо́ін, ж.
Прабітае наскрозь месца, дзірка.
П. ў сцяне.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
адту́ліна, -ы, мн. -ы, -лін, ж.
Дзірка, шчыліна, праход у чым-н.
А. ў сцяне.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)