дзі́рка, -і, ДМ -рцы, мн. -і, -рак, ж.

1. Невялікая адтуліна, шчыліна, праём у чым-н.

Зацыраваць дзіркі ў шкарпэтках.

Пракруціць дзірку ў дошцы.

2. Пра глухі, далёкі населены пункт (разм.).

3. мн., перан. Тое, што патрабуе выдаткаў.

У гаспадарцы многа дзірак.

◊

(Патрэбна) як у мосце дзірка (разм., іран.) — пра што-н. непатрэбнае.

Дзірка ад абаранка (разм.) — нічога, пустое месца.

|| памянш. дзі́рачка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

дзі́рка

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне

адз. мн.
Н. дзі́рка дзі́ркі
Р. дзі́ркі дзі́рак
Д. дзі́рцы дзі́ркам
В. дзі́рку дзі́ркі
Т. дзі́ркай
дзі́ркаю		 дзі́ркамі
М. дзі́рцы дзі́рках

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

дзі́рка ж.

1. дыра́, ды́рка, отве́рстие ср.; (в одежде — ещё) проре́ха;

зашы́ць ~ку на рукаве́ — заши́ть дыру́ (ды́рку, проре́ху) на рукаве́;

дз. ў пло́це — дыра́ (ды́рка) в забо́ре;

2. только мн., перен., разг. (недостатки, нехватки) ды́ры, проре́хи;

у гаспада́рцы мно́га ~рак — в хозя́йстве мно́го дыр (проре́х);

◊ дз. ад абара́нка — ды́рка от бу́блика;

заткну́ць ~рку — заткну́ть дыру́;

(патрэ́бна) як у мо́сце дз. — (ну́жно) как соба́ке пя́тая нога́;

хадзі́ў бы ў зло́це, каб не дз. ў ро́це — посл. ка́бы не дыра́ во рту — жил бы, ни о чём не тужи́л;

ад усі́х дзі́рак за́тычка — погов. ко всем ды́ркам заты́чка

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ДЗІ́РКА ў фізіцы цвёрдага цела,

квазічасціца ў паўправадніку, дыэлектрыку ці метале, звязаная з незанятым электронам квантавым станам у валентнай зоне. Пад уздзеяннем знешніх эл. і магн. палёў паводзіць сябе як часціца з дадатным зарадам, роўным па абсалютнай велічыні зараду электрона. Эфектыўная маса Дз. большая, а рухомасць меншая, чым у электрона праводнасці. Дз. разам з электронамі вызначаюць дынамічныя ўласцівасці крышталёў. Гл. таксама Паўправаднікі.

т. 6, с. 117

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

дзі́рка (адтуліна, праём) Loch n -(e)s, Löcher;

у дзі́рках durchlöchert, löcherig;

заткну́ць дзі́рку перан. ein Loch stópfen

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

дзі́рка і дзю́рка, ‑і, ДМ ‑рцы; Р мн. ‑рак; ж.

1. Адтуліна, шчыліна, праём у чым‑н. Пракруціць дзірку. □ Міколку здаецца, што праходзіць цэлая гадзіна, пакуль удаецца яму падняць адзін канец гэтай дошкі і прасунуць у дзірку галаву. Лынькоў. У хляве — гуляй у жмуркі, Толькі свецяць трохі дзюркі. Крапіва. // Разадранае, праношанае месца ў адзенні, абутку. Стары Мікіта зняў сваю кепку, — такую пакамечаную і з дзіркамі, нібы яе пажавала карова, — і прывітаўся. Брыль.

2. Разм. Пра глухое, далёкае ад культурных цэнтраў месца, населены пункт. Як і ўяўляў Туго Глівіц, мястэчка аказалася звычайнай захалуснай дзіркай. Навуменка.

3. перан. Пра тое, што патрабуе выдаткаў; пільная патрэба. Ну, скажам, на дрывах я падзараблю, але ж і дзірак шмат на гэтыя грошы. Чарнышэвіч.

•••

Ад усіх дзірак затычка гл. затычка.

Дзірка ад абаранка — нічога, пустое месца.

Дзірка на дзірцы — увесь у дзірках, зусім падраны; многа дзірак на чым‑н.

Заткнуць дзірку гл. заткнуць.

(Патрэбен) як у мосце дзірка — пра што‑н. зусім непатрэбнае.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

дзірка, дзюрка, адтуліна, пройма, прахон, жарало, люк / прадаўгаватая: шчыліна / праз якую праходзіць святло: прасвет / праз якую праходзіць паветра: прадуха, прадушына, аддушына / праз якую цячэ: цеч / у вулеі для пчол: ляток / выкапаная над чым-небудзь: падкоп / у тканіне: прарэха / у плаціне: праран / праз якую можна пралезці: пралаз / праламаная: пралом, праломіна, вылам / прабітая: прабоіна / прапаленая: прапаліна / прарэзаная: проразь; атвор, зяўра (абл.); прорва (перан.)

Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)

це́ча, -ы, ж.

1. Пранікненне вадкасці цераз шчыліну, прабоіну.

2. Дзірка, прабоіна.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

прабо́іна, -ы, мн. -ы, -бо́ін, ж.

Прабітае наскрозь месца, дзірка.

П. ў сцяне.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

адту́ліна, -ы, мн. -ы, -лін, ж.

Дзірка, шчыліна, праход у чым-н.

А. ў сцяне.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)