дагле́дзець, -гле́джу, -гле́дзіш, -гле́дзіць; -гле́дзь; -гле́джаны; зак., каго-што.
1. Паклапаціцца аб кім-, чым-н., акружыць увагай, стварыць добры догляд.
Д. хворага.
Д. дзяцей.
2. Заўважыць, не выпусціць з-пад увагі (звычайна з адмоўем).
Не дагледзіш вокам — заплаціш бокам (прыказка).
|| незак. дагляда́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
дагле́дзець
дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
дагле́джу |
дагле́дзім |
| 2-я ас. |
дагле́дзіш |
дагле́дзіце |
| 3-я ас. |
дагле́дзіць |
дагле́дзяць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
дагле́дзеў |
дагле́дзелі |
| ж. |
дагле́дзела |
| н. |
дагле́дзела |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
дагле́дзь |
дагле́дзьце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
дагле́дзеўшы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
дагле́дзець сов.
1. (каго, што чаще с отрицанием) усмотре́ть, досмотре́ть, догляде́ть (за кем, чем);
усі́х адра́зу не ~дзіш — за все́ми сра́зу не усмо́тришь;
не ~дзелі дзіця́ — не досмотре́ли (не догляде́ли, не усмотре́ли) за ребёнком;
2. (каго, што) присмотре́ть (за кем, чем), пригляде́ть (за кем, чем); см. дагляда́ць 1
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
дагле́дзець, ‑гледжу, ‑гледзіш, ‑гладзіць і даглядзе́ць, ‑гляджу, ‑глядзіш, ‑глядзіць; зак., каго-што.
1. Прагледзець да канца, да якога‑н. месца, часткі. Дагледзець фільм да канца. □ — Надзя, — папрасіў я. — Давай даглядзім, што будзе далей! Кірэенка.
2. (звычайна з адмоўем). Заўважыць, не выпусціць з-пад увагі; упільнаваць. Калісьці, у свае дзіцячыя гады, пасучы на Скуратовічавым хутары каровы, .. [Тварыцкі] не дагледзеў чараду, і адна карова забрыла ў лес. Чорны. Не дагледзіш вокам — заплаціш бокам. Прыказка. // Падгледзець, прасачыць за кім‑н., каб даведацца пра што‑н. Ялавіцкі ўсё роўна дагледзеў, на які двор пайшоў чалавек. Баранавых. Парашылі [конюхі] дагледзець, чым .. [Тром-сын] коней лечыць. Якімовіч.
3. Паклапаціцца аб кім‑, чым‑н., акружыць увагай, стварыць добры догляд. Дагледзець хворага. Дагледзець дзяцей. Даглядзець агарод. □ — Вось да нас таварыш прыехаў. Трэба каня, хлопцы, дагледзець: накарміць, напаіць. Лобан. І Ленін гаварыў байцам, Што рана Яшчэ вяртацца да зямлі згібелай, Што зможам даглядзець яе старанна, Калі са зграяю пакончым белай. Гаўрусёў. // Навесці парадак, прыбраць. [Буднік] парашыў неадкладна ж папрасіць жанчыну, якая даглядала за школай, каб яна дагледзела і ягоны пакой. Галавач.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
даглядзе́ць,
гл. дагледзець.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дагле́джваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.
Незак. да дагледзець, даглядзець.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дагляда́нне, ‑я, н.
Дзеянне паводле знач. дзеясл. даглядаць — дагледзець.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дапільнава́ць, -ну́ю, -ну́еш, -ну́е; -ну́й; -нава́ны; зак., каго-што. (разм.).
1. Высачыць, заспець за якім-н. заняткам.
Д. злодзея.
2. Дагледзець, захаваць у парадку.
Д. сад.
|| незак. дапільно́ўваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
упа́свіць, -сў, -се́ш, -се́; -сём, -сяце́, -сўць; -свіў, -віла; -сі́; зак., каго (што).
1. Змагчы пасвіць.
Гэты малы адзін не ўпасе кароў.
2. перан. Упільнаваць, дагледзець (разм.).
У. куранят.
3. Адкарміць на падножным корме (разм.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
дагляда́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.
Незак. да дагледзець, даглядзець (у 1 і 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)