гру́зд
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
гру́зд |
грузды́ |
| Р. |
грузда́ |
груздо́ў |
| Д. |
грузду́ |
грузда́м |
| В. |
гру́зд |
грузды́ |
| Т. |
груздо́м |
грузда́мі |
| М. |
груздзе́ |
грузда́х |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
грузд, -а́, М -дзе́, мн. -ы́, -о́ў, м.
Ядомы грыб з шырокай белай ці чорнай махнатай шапачкай і кароткай тоўстай ножкай.
|| прым. груздо́вы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
грузд (род. грузда́) м., бот. груздь;
◊ назва́ўся ~до́м, лезь у кош — посл. назва́лся груздём, полеза́й в ку́зов
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
грузд, ‑а, М ‑дзе, м.
Грыб з шырокай белай увагнутай шапачкай і кароткай тоўстай ножкай.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Грузд ’назва грыба грузд’. Параўн. рус. груздь, грузд, укр. груздь. Усх.-слав. (*gruzdь, *gruzdъ) назва прасл. характару. Лічыцца роднасным словам з *grǫda, *gruda (гл. града́). Гэта назва грыба з’яўляецца выключна славянскай. Гл. Трубачоў, Эт. сл., 7, 158. Параўн. яшчэ Фасмер, 1, 463–464.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
грузне́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; незак.
Разм. Станавіцца больш цяжкім, грузным; паўнець. Бор у тумане зябка груз На самыя халявы. І тут грузнеў крамяны грузд, Рос баравік смуглявы. Барадулін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
груздь бот. грузд, род. грузда́ м.;
◊
назва́лся груздём, полеза́й в ку́зов посл. назва́ўся груздо́м, лезь у кош.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
◎ Пагроб, пагроп, пагробы ’грузд’ (Сл. ПЗБ). Рус. пск. подгреб ’тс’. Вытворныя ад паграбаць, падграбаць, таму што грузды звычайна растуць на тоўстай падсцілцы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Скры́пацень ‘грузд’ (брэсц., пін., Жыв. сл.), скрыпі́ца ‘тс’ (чэрв., Сл. ПЗБ). Сюды ж скрипица ‘грыб, Agaricus extinctorius L.’ (Меер Крыч.). Да скрыпець (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Лаша́к, лун. лоша́к ’грузд, Lactarius piperatus’ (Шатал.). Названа паводле колеру лася. У бел. гаворках існуюць аналагічныя назвы грыбоў, у аснове якіх назвы жывых істот: стаўб. казлята ’масляк’, кобр. чо́рна свыня́ ’грузд’, івац. ове́чы грыб ’неядомы’, кам. кобыла, кобр. коза́ ’пеўнік жоўты’, драг. мэдвэ́дык ’пеўнік жоўты’, агульнавядомае лісі́чкі і інш. Параўн. таксама ўздз. лось ’пеўнік стракаты’ (Жыв. сл., Нар. словатв.). Утворана ад лос‑ь пры дапамозе суф. ‑ак (гл. лаша). Аналагічна літ. briedžiùkas ’ласянё’ і ’смарчок’ (ад bríedis ’лось’).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)