грамада́, -ы́, ДМ -дзе́, ж.
1. Група людзей, натоўп.
2. Пазямельная абшчына ў Беларусі і Украіне да рэвалюцыі 1917 г., а таксама сход членаў гэтай абшчыны.
3. Аб’яднанне, арганізацыя людзей, якія маюць агульныя мэты, звычайна палітычныя.
Беларуская сацыялістычная г.
Беларуская сацыял-дэмакратычная г.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
грамада́ ж.
1. толпа́, вата́га;
2. дорев. общи́на, грома́да; (собрание членов) о́бщество ср., мир м.
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
грама́да, ‑ы, ДМ ‑дзе, ж.
Што‑н. вельмі вялікае, масіўнае. Над прытоеным змрокам, над цёмнай грамадай лесу ўзнялася песня. Лынькоў. А паміж воблакаў-грамад І белай ад снягоў зямлёю — Закуты сцюжай вадаспад Застыў струною ледзяною. Танк. // Мноства чаго‑н., сабранага ў адным месцы. Грамада камяніц, раскінутых на вялікіх прасторах, вельмі прыгожа спускалася да даліны Свіслачы. Колас.
грамада́, ‑ы́, ДМ ‑дзе́, ж.
1. Група людзей, натоўп. [Настаўніца] гуляе ў лесе з вясёлай грамадой школьнікаў. Бядуля. Усёй сваёй невялічкай грамадой хлопцы пайшлі па вуліцы. Кулакоўскі. / Пра дрэвы, прадметы і пад. Я моўчкі вітаю дзень многагалосы, Дубоў грамаду, красу лугавую. Колас. // у знач. прысл. грамадо́й. Усе разам, гуртам. Падводамі прывозілі з горада тавар; грамадою хадзілі дзівіцца, аглядаць. Каваль.
2. Пазямельная абшчына ў Беларусі і на Украіне да Кастрычніцкай рэвалюцыі, а таксама сход членаў гэтай абшчыны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Грамада́ ’натоўп, гурт; вясковая абшчына’ (БРС, Шат.), таксама грама́да (Касп.). Прасл. *gromada (: *gramada). Параўн. рус. грома́да, укр. грома́да, польск. gromada, чэш. hromada, далей паўд.-слав. (пераважна ў значэнні ’куча’, ’каменне’, ’гара’ і да т. п.): балг. грома́да, серб.-харв. гро̀мада, грома́да, славен. grmáda, gromáda. Роднаснае: ст.-інд. grāma‑ ’натоўп, гурт; вёска, абшчына’, лац. gremium ’бярэмя, ахапак, звязак’. Гл. Трубачоў, Эт. сл., 7, 103; Фасмер, 1, 460–461, Слаўскі, 1, 347–348 (апошні спецыяльна адзначае сувязь з балт. мовамі, аднак Трубачоў, там жа, мяркуе, што літ. grãmatas хутчэй запазычанне са слав.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
грамада, натоўп, гурт, чарада, кампанія, скопішча; талака, купа, купка, ватага, арава (разм.); брація (разм. жарт.); шаць, хеўра (разм. зняваж.); гурма (абл.); дружына, куча, кучка, гурба, кагал, капэла, рой, арда (перан.) / рабаўнікоў, забойцаў: банда
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
мір², -а, м. (уст.).
Сельская грамада.
Мірам будавалі пагарэльцу хату.
◊
Што ўсяму міру, тое і бабінаму сыну (разм.) — што ўсім, тое і каму-н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пу́блика собир. пу́бліка, -кі ж.; грамада́, -ды́ ж.;
уважа́емая пу́блика! паважа́ная (шано́ўная) пу́бліка (грамада́)!
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
грома́даII ист. грамада́, -ды́ ж.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Во́бшчаства ’грамадства’; ’грамада, суполка’ (КТС), вобчыства ’грамада’ (Бяльк.). Запазычанне з рус. общество (Крукоўскі, Уплыў 21–22).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
згуртава́цца, 1 і 2 ас. не ўжыв., -ту́ецца; зак.
1. Сабрацца ў гурт.
Каля дрэва згуртавалася цэлая грамада людзей.
2. перан. Дасягнуць аднадушнасці ў поглядах, дзеяннях.
З. вакол думкі вучоных.
|| незак. згурто́ўвацца, -аецца; наз. згурто́ўванне, -я, н.
|| наз. згуртава́нне, -я, н. (да 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)