ге́ній, -я і -ю, мн. -і, -яў, м.
1. -ю. Самая высокая ступень творчай адоранасці, таленавітасці.
Музычны г.
Чайкоўскага.
2. -я. Чалавек, надзелены такой адоранасцю.
Творчасць геніяў.
3. -я. У старажытнарымскай міфалогіі: дух — заступнік чалавека, які кіруе яго жыццём і прадвызначае характар.
◊
Добры геній — той, хто памагае каму-н., аказвае на каго-н. дабратворны ўплыў.
Злы геній — той, хто аказвае на каго-н. дрэнны ўплыў.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ге́ній м. ге́ний;
◊ до́бры г. — до́брый ге́ний;
злы г. — злой ге́ний
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ге́ній, ‑я. м.
1. Самая высокая ступень творчай адаронасці, таленавітасці чалавека ў якой‑н. сферы дзейнасці. Смеласць і мужнасць рускіх войск і партызанаў, геній палкаводца Кутузава выратавалі Расію. «Беларусь».
2. Чалавек, надзелены такой адаронасцю. Ленін — геній рэвалюцыі.
3. У старажытнарымскай міфалогіі — дух-заступнік, які кіруе дзеяннямі і думкамі чалавека на працягу ўсяго яго жыцця.
•••
Добры геній чый — пра чалавека, які аказвае на каго‑н. дабратворны ўплыў, прыносіць каму‑н. карысць.
Злы геній чый — пра чалавека, які аказвае на каго‑н. дрэнны ўплыў, прыносіць каму‑н. шкоду, зло.
[Лац. genius.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ге́ній ’геній’ (БРС). Рус. ге́ний, укр. ге́ній. Бел. і укр., магчыма, непасрэдна з рус. Рус. (старое) гениус, гений з лац. genius або з ням. Genius (< лац.); форма гениуш — з польск. geniusz (< лац.). Гл. Фасмер, 1, 402; Шанскі, 1, Г, 52 (з удакладненнем паходжання форм).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
палкаво́дзец, -дца, мн. -дцы, -дцаў, м. (высок.).
Военачальнік, ваенны правадыр.
Славуты п.
|| прым. палкаво́дчы, -ая, -ае.
П. геній.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ге́ний в разн. знач. ге́ній, -нія м.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
генія́льнасць, ‑і, ж.
1. Уласцівасць геніяльнага. Геніяльнасць народнай творчасці.
2. Тое, што і геній (у 1 знач.). Геніяльнасць К. Маркса.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
злы в разн. знач. злой; (тяжёлый, трудный — ещё) лихо́й;
з. ге́ній — злой ге́ний;
злы́я языкі́ — злы́е языки́;
◊ з. дух — злой дух
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
спе́ўны, ‑ая, ‑ае.
1. Мілагучны, пявучы. Ціха гулі струны, прыглушаныя рукой. А голас з жорсткага рабіўся мяккі і спеўны. Караткевіч. З-за рога Турэмнай вуліцы вылецелі спеўныя гукі. Мурашка.
2. Які мае адносіны да спеву, песні; песенны. І ўзяўшы пад крыло яго, адразу ж аб’явіла [квактуха]: — Між намі геній, спеўных спраў мастак! Маеўскі. / у перан. ужыв. Навідавоку да паэта вярталася яго спеўная сіла. Лужанін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
во́лат, ‑а, М ‑лаце, м.
1. Казачны герой незвычайнай сілы, удаласці і мужнасці; асілак. // Чалавек вялікага росту і сілы; велікан, гігант. [Багданёнак] быў волат гадоў трыццаці. Чарнышэвіч. Волатам выглядае цельшынскі дзед Мікіта. Пшыркоў. // перан. Што‑н. надта вялікіх памераў. На зямлі гніюць пакрытыя мохам камлі лясных волатаў. В. Вольскі.
2. перан. Чалавек выдатных здольнасцей, геній; тытан. У гэтай сялянскай хаце адбылася першая сустрэча волатаў нашай літаратуры — Янкі Купалы і Якуба Коласа. С. Александровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)