гарэ́зны
прыметнік, якасны
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
гарэ́зны |
гарэ́зная |
гарэ́знае |
гарэ́зныя |
| Р. |
гарэ́знага |
гарэ́знай
гарэ́знае |
гарэ́знага |
гарэ́зных |
| Д. |
гарэ́знаму |
гарэ́знай |
гарэ́знаму |
гарэ́зным |
| В. |
гарэ́зны (неадуш.)
гарэ́знага (адуш.) |
гарэ́зную |
гарэ́знае |
гарэ́зныя (неадуш.)
гарэ́зных (адуш.) |
| Т. |
гарэ́зным |
гарэ́знай
гарэ́знаю |
гарэ́зным |
гарэ́знымі |
| М. |
гарэ́зным |
гарэ́знай |
гарэ́зным |
гарэ́зных |
Крыніцы:
krapivabr2012,
piskunou2012,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
гарэ́зны, ‑ая, ‑ае.
Тое, што і гарэзлівы. Вясёлыя і гарэзныя птушкі ўсё часцей распачынаюць між сабою шумныя заўзятыя бойкі. В. Вольскі. Гарэзныя агеньчыкі, якія так любіла Валя, замільгалі ў блакітных вачах Гусаковіча. Паслядовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гарэ́злівы и гарэ́зны озорно́й, шаловли́вый; прока́зливый
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Гарэ́зна
назоўнік, уласны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне
|
адз. |
| Н. |
Гарэ́зна |
| Р. |
Гарэ́зны |
| Д. |
Гарэ́зне |
| В. |
Гарэ́зну |
| Т. |
Гарэ́знай
Гарэ́знаю |
| М. |
Гарэ́зне |
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
прока́зливый разг. сваво́льны, праку́длівы, гарэ́злівы, гарэ́зны;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
бедо́вый разг. адча́йны, сме́лы, гарэ́зны, сваво́льны; разг. (редко) бядо́вы.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Няўстру́й ’непаседлівы, нецерпялівы, няўрымслівы чалавек’ (міёр., З нар. сл.; Сл. ПЗБ; Сл. ЦРБ), ’весялун’, няўстру́йны ’неспакойны’ (Сцяшк. Сл.), параўн. укр. невструйливий, невстрійливий ’непаседлівы, гарэзны’, рус. неустро́йный, неустро́ица ’неспакойны, буйны чалавек’ (арх., СРНГ). Няясна; магчыма, звязана з лат. stràjuš ’хуткі, імклівы’, літ. sraũjas ’тс’, гл. струмень. Не- (ня‑) у гэтым выпадку мае ўзмацняльны характар.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Нязбе́дны (незбедный) ’паганы’ (Карскі, Труды, 312), ст.-бел. незбедный ’подлы, нізкі’ (XV ст.) з польск. niezbędny ’паганы, няўклюдны’ (Карскі, там жа), ст.-польск. niesbedny ’тс’ (Булыка, Лекс. запазыч., 134). Апошняе з чэш. nezbedny ’гарэзны’ ад прасл. *bъděti, *buditi (Брукнер, 363), гл. будзіць, узбуджаць, або з *ne‑sъ‑będ‑ьnъ ’нявытрыманы, нястрыманы’, дзе ‑będ‑ суадносіцца з ням. binden ’вязаць, путаць’ (Махэк₂, 398).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Гарэ́за ’свавольнік, пракуда, вісус’ (Нас., БРС, Шат.), таксама гарэ́знік (Нас., БРС), гарэ́злівы, гарэ́зны, гарэ́заваць, гарэ́знічаць, гарэ́зіць (Нас., Касп., Сл. паўн.-зах., БРС). Рус. дыял. зах. гаре́за (СРНГ). Этымалогію прапанаваў ужо Насовіч: гарѣза ’свавольнік, распуснік, дураслівец’ ад герезія ’ерась’, а гарѣза ’натурысты’ ад гаркаць. Тлумачэнне Насовіча (запазычанне з польск.) для гарэ́за ’свавольнік’ падтрымліваецца тым, што польск. herezja (< лац. мовы, гл. Слаўскі, 1, 416–417) у гаворках мае значэнне ’скандалы, дэбошы’ (Карловіч).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)