гарцава́ць, -цу́ю, -цу́еш, -цу́е; -цу́й; незак.
1. Па-маладзецку ездзіць верхам.
Г. на кані.
2. Бегаць, скакаць (разм.).
Коні гарцавалі на выгане.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
гарцава́ць
дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
гарцу́ю |
гарцу́ем |
| 2-я ас. |
гарцу́еш |
гарцу́еце |
| 3-я ас. |
гарцу́е |
гарцу́юць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
гарцава́ў |
гарцава́лі |
| ж. |
гарцава́ла |
| н. |
гарцава́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
гарцу́й |
гарцу́йце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
гарцу́ючы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
гарцава́ць несов. гарцева́ть; скака́ть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
гарцава́ць, ‑цую, ‑цуеш, ‑цуе; незак.
1. Па-маладзецку ездзіць верхам, красуючыся спрытнай пасадкай. Па вуліцах усюды гарцавалі — красаваліся на конях хвацкія камбрыгі і начштабы са сваімі «світамі», разведчыкі, сувязныя. Мележ. // Гулліва бегчы або тупаць, падскокваць на месцы (пра каня). Гарцавалі пародзістыя.. коні, фыркалі, грызлі цуглі, камякамі падала пена. Гурскі.
2. Разм. Бегаць, скакаць. Цыбаты падлетак, падскокваючы і выбрыкваючы, гарцаваў па тратуары. Самуйлёнак.
[Польск. harcovac з венг.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Гарцава́ць ’гарцаваць’ (БРС, Нас., Шат., Бяльк.), ґарцава́ць ’бегаць, падбрыкваць’ (Сл. паўн.-зах.), таксама гарца́ць (Нас., Бяльк.). Ст.-бел. гарцоваті, гарцъ, герцъ (Булыка, Запазыч.). Укр. гарцюва́ти, рус. гарцева́ть. Запазычанне з польск. harcować (а гэта са ст.-чэш. harcovati; гл. Слаўскі, 1, 404–405; Шанскі, 1, Г, 35; іначай Брукнер, 168–169; Фасмер, 1, 395).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
гарцева́ть несов. гарцава́ць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пагарцава́ць, ‑цую, ‑цуеш, ‑цуе; зак.
Гарцаваць некаторы час.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прагарцава́ць, ‑цую, ‑цуеш, ‑цуе; зак.
1. Па-маладзецку праехаць вярхом на кані.
2. Гарцаваць некаторы час.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гарцану́ць
‘аднакратны да гарца´ць - пудзіць каго-небудзь; гарцаваць’
дзеяслоў, пераходны/непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
гарцану́ |
гарцанё́м |
| 2-я ас. |
гарцане́ш |
гарцаняце́ |
| 3-я ас. |
гарцане́ |
гарцану́ць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
гарцану́ў |
гарцану́лі |
| ж. |
гарцану́ла |
| н. |
гарцану́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
гарцані́ |
гарцані́це |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
гарцану́ўшы |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
здаро́ўе, ‑я, н.
Стан арганізма, пры якім нармальна дзейнічаюць усе яго органы. Берагчы здароўе. Адбіцца на здароўі. Па стану здароўя. Курыць — здароўю шкодзіць. □ Гарцаваць на кані не дазвалялі [дзеду Астапу] ўжо гады і здароўе. Лынькоў. // Пра самаадчуванне, стан каго‑н. Смалістыя бары, верасовыя паляны і лясныя кветкі папаўняць новы горад водарам жыцця і сілы, прынясуць здароўе і радасць жыхарам беларускага нафтагорада. Грахоўскі.
•••
Добрага здароўя — а) пажаданне пры развітанні; б) прывітанне пры сустрэчы. — Добрага здароўя, добрай раніцы, — першымі адказалі Ахрэму жанкі. Кавалёў.
За ваша здароўе — пажаданне таму, за каго паднімаюць тост.
На (добрае) здароўе — адказ-пажаданне гаспадара таму, хто дзякуе за частаванне.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)