вяне́ц
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
вяне́ц |
вянцы́ |
| Р. |
вянца́ |
вянцо́ў |
| Д. |
вянцу́ |
вянца́м |
| В. |
вяне́ц |
вянцы́ |
| Т. |
вянцо́м |
вянца́мі |
| М. |
вянцы́ |
вянца́х |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
вяне́ц, -нца́, мн. -нцы́, -нцо́ў, м.
1. Тое, што і вянок (у 1 знач.).
2. Карона, якую трымаюць над галовамі маладых у час вянчання (уст.).
Пайсці пад в. (уступіць у шлюб).
3. перан., чаго. Апошняя найвышэйшая ступень, паспяховае завяршэнне чаго-н. як узнагарода за працу, старанні (высок.).
В. дасягненняў.
4. Арэол, радужны круг вакол нябеснага свяціла, вакол галавы на іконе.
5. У драўляным зрубе: чатыры бервяны як узаемазвязанае звяно.
|| памянш. ве́нчык, -а, мн. -і, -аў, м. (да 4 знач.).
|| прым. вяне́чны, -ая, -ае (да 1, 2, 4 і 5 знач.) і вянцо́вы, -ая, -ае (да 1, 2, 4 і 5 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
вяне́ц, -нца́ м., церк., перен. вене́ц;
◊ кане́ц — спра́ве в. — погов. коне́ц — де́лу вене́ц
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
вяне́ц, ‑нца, м.
1. Карона, якую трымаюць над галовамі маладых у час вянчання ў царкве. [Вашыновіч:] — Я сам за шафера быў, вянец трымаў. Чорны. // Вянчанне. Малодшая ж [дачка] хітрэйшай, Відаць, была, — махнула ў Кустанай І там сышлася з камбайнерам, Па сэрцу, без вянца. Корбан.
2. Уст. Каштоўны галаўны ўбор, які надзяваўся ў знак высокага звання або асаблівых заслуг. Царскі вянец.
3. чаго, перан. Апошняя, вышэйшая ступень, верх чаго‑н. [Дзянісаў:] — Думка застаецца думкай. Вянцом яе заўсёды з’яўляецца справа. Гамолка. Чалавек — ён цар прыроды. Чалавек — вянец тварэння. Зарыцкі.
4. Радужны круг вакол сонца, месяца, зорак. Мароз на небе ставіць троны, Вянцы на месяц ускладае. Колас.
5. Тое, што і вянок (у 2 знач.). Анупрэй са сваімі сынамі перасыпаў сцены хаты, падняўшы яе на некалькі вянцоў. Бядуля. Бялеюць укопаныя ў зямлю дубовыя слупы вялікай будыніны, у якую пакладзена некалькі вянцоў. Паслядовіч.
•••
Ісці пад вянец гл. ісці.
Стаяць пад вянцом гл. стаяць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вяне́чны, -ая, -ае.
1. гл. вянец.
2. Які мае адносіны да сардэчных сасудаў (спец.).
Вянечнае шво.
Вянечныя артэрыі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ве́нчык, -а, мн. -і, -аў, м.
1. гл. вянец.
2. Частка кветкі, якая складаецца з асобных пялёсткаў або шэрагу зрослых пялёсткаў.
|| прым. ве́нчыкавы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ша́фер, -а, мн. -ы, -аў, м.
Удзельнік вясельнага абраду, які выконвае даручэнні па распарадку і ў час вянчання трымае над галавой жаніха (нявесты) вянец.
|| прым. ша́ферскі, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
вене́цI м.;
1. уст. вяно́к, -нка́ м.;
2. перен. завяршэ́нне, -ння ср., вяне́ц, -нца́ м.;
3. (царская корона) уст. каро́на, -ны ж., вяне́ц, -нца́ м.;
4. (церковный обряд венчания) вяне́ц, -нца́ м.;
5. (ореол вокруг светил) вяне́ц, -нца́ м., арэо́л, -лу м., ззя́нне, -ння ср., гало́ нескл., ср.;
◊
идти́ под вене́ц ісці́ да шлю́бу.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
хапу́-лапу́, прысл.
Разм. Рабіць наспех. [Аленка:] — Проста ў цябе вельмі. Хапу-лапу і пад вянец. Кандрусевіч. [Крываручка:] — Мы яшчэ без абеду, ды і снеданне было хапу-лапу. Машара.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вяно́к, -нка́, мн. -нкі́, -нко́ў, м.
1. Сплеценыя ў кружок лісты, кветкі.
В. з валошак.
Лаўровы в.
2. Тое, што і вянец (у 5 знач.).
3. Тое, што і нізка¹, вязка (у 2 знач.).
В. грыбоў.
|| памянш. вяно́чак, -чка, мн. -чкі, -чкаў, м. (да 1 знач.).
|| прым. вяно́чны, -ая, -ае (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)