вы́біцца, -б’юся, -б’ешся, -б’ецца; зак.
1. з чаго. З цяжкасцямі выйсці адкуль-н., вызваліцца.
В. з натоўпу.
В. з галечы.
В. з даўгоў.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Прабіцца, вылезці з-пад чаго-н. на паверхню.
Агонь выбіўся з-пад страхі.
Валасы выбіліся з-пад хусткі.
3. Разбіцца (пра шкло акна).
Выбілася шыба.
◊
Выбіцца з сіл — вельмі стаміцца, знемагчы.
Выбіцца з графіка — парушыць графік работ.
Выбіцца са сну (разм.) — доўга не засынаць, часта прачынацца ноччу.
Выбіцца (або выйсці) у людзі (разм.) — пасля доўгіх намаганняў дасягнуць добрага грамадскага становішча.
|| незак. выбіва́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
вы́біцца
дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, зваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
вы́б’юся |
вы́б’емся |
| 2-я ас. |
вы́б’ешся |
вы́б’ецеся |
| 3-я ас. |
вы́б’ецца |
вы́б’юцца |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
вы́біўся |
вы́біліся |
| ж. |
вы́білася |
| н. |
вы́білася |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
вы́біся |
вы́біцеся |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
вы́біўшыся |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
вы́біцца сов.
1. в разн. знач. вы́биться;
в. з даўго́ў — вы́биться из долго́в;
валасы́ вы́біліся з-пад капелюша́ — во́лосы вы́бились из-под шля́пы;
2. (о стёклах) разби́ться;
шы́ба вы́білася — стекло́ разби́лось;
◊ в. з гра́фіка — вы́биться из гра́фика;
в. з каляі́ны — вы́биться из колеи́;
в. з сіл — вы́биться из сил;
в. на даро́гу — вы́биться на доро́гу;
в. са сну — потеря́ть сон;
в. ў лю́дзі — вы́биться в лю́ди
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
вы́біцца, ‑б’юся, ‑б’ешся, ‑б’ецца; зак.
1. Разм. Выйсці, выбрацца з цяжкасцямі адкуль‑н., куды‑н. Выбіцца з лесу на шлях. □ Пятляючы завулкамі,.. незнаёмы нарэшце выбіўся на вуліцу. Навуменка. // Стаць кім‑н. пасля доўгіх намаганняў. Фёдар.. з простага шафёра выбіўся ў памочнікі галоўнага механіка, жыць яны сталі багацей, часцей траплялася вольная капейка. Кірэенка. // Вызваліцца з чаго‑н., пераадолець што‑н. Выбіцца з галечы.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Прабіцца, вылезці з-пад чаго‑н. на паверхню. Выбіўся агонь з-пад страхі. □ Мы пакрочылі па схілу ляснога ўзгорка, збіраючы свежыя пралескі. Іх выбілася тут вельмі шмат. Кірэенка. З-пад хусткі на маршчыны ілба і твару выбіліся пасмы сівых валасоў. Брыль.
3. Разм. Разбіцца (пра шкло). Шыба выбілася.
•••
Выбіцца з графіка — парушыць устаноўлены расклад, графік.
Выбіцца з каляіны (каляі) — перастаць весці звычайнае, прывычнае жыццё.
Выбіцца з сіл — вельмі стаміцца, аслабець, знемагчы.
Выбіцца на дарогу — тое, што і выйсці на дарогу (гл. выйсці).
Выбіцца са сну — доўга не засынаць, часта прачынацца ноччу.
Выбіцца ў людзі — тое, што і выйсці ў людзі (гл. выйсці).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
змагчы́ся, змагу́ся, змо́жашся, змо́жацца; змажы́ся; зак.
Выбіцца з сілы, аслабець.
З. і заснуць.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
вы́биться в разн. знач. вы́біцца, мног. павыбіва́цца;
вы́биться из толпы́ вы́біцца з нато́ўпу;
вы́биться из окруже́ния вы́біцца з акружэ́ння;
во́лосы вы́бились из-под шля́пы валасы́ вы́біліся з-пад капелюша́;
◊
вы́биться в лю́ди вы́біцца ў лю́дзі;
вы́биться из гра́фика вы́біцца з гра́фіка;
вы́биться из сил вы́біцца з сіл.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
павыбіва́цца, 1 і 2 ас. не ўжыв., -а́ецца; зак.
Выбіцца, прабіцца на паверхню — пра ўсё, многае.
Дзе-нідзе ўжо павыбівалася першая траўка.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
самату́гам, прысл.
1. На сабе, без дапамогі цяглавай сілы.
Араць с.
Вазіць торф с.
2. перан. Сваімі сіламі, без дапамогі.
С. выбіцца ў людзі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
каляі́на, -ы, мн. -ы, -ляін, ж.
1. Паглыблены след на дарозе ад колаў або санных палазоў.
2. перан. Пра звычайны ход якіх-н. спраў, жыцця.
Выбіцца з каляіны.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
выбіва́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.
1. Незак. да выбіцца.
2. Зал. да выбіваць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)