варухну́ць

дзеяслоў, пераходны/непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. варухну́ варухнё́м
2-я ас. варухне́ш варухняце́
3-я ас. варухне́ варухну́ць
Прошлы час
м. варухну́ў варухну́лі
ж. варухну́ла
н. варухну́ла
Загадны лад
2-я ас. варухні́ варухні́це
Дзеепрыслоўе
прош. час варухну́ўшы

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

варухну́ць сов., однокр. шевельну́ть, дви́нуть; колебну́ть;

◊ па́льцам не в. — па́льцем не шевельну́ть

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

варухну́ць, ‑ну, ‑неш, ‑не; ‑нём, ‑няце; зак., што, чым.

Аднакр. да варушыць (у 1, 2 знач.). Не варухне абвялым лістом клён на ўзбочыне дарогі, не адзавецца птушка. Навуменка.

•••

Вухам не варухнуць (не навесці) — не звярнуць ніякай увагі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

варушы́ць, -рушу́, -ру́шыш, -ру́шыць; незак.

1. каго-што. Дакранаючыся да чаго-н., прыводзіць у рух.

Вецер варушыць траву.

2. чым. Рухаць павольна, злёгку.

В. губамі.

В. мазгамі (перан.: разважаць, думаць; разм., жарт.).

3. што. Злёгку разграбаць, пераварочваць.

В. сена.

|| зак. разварушы́ць, -рушу́, -ру́шыш, -ру́шыць; -ру́шаны (да 3 знач.) і паварушы́ць, -рушу́, -ру́шыш, -ру́шыць.

|| аднакр. варухну́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́ (да 1 і 2 знач.), зварухну́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́ (да 1 і 2 знач.) і паварухну́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́ (да 2 знач.).

◊

Вухам не варухнуць (разм.) — не звярнуць ніякай увагі на чые-н. словы, дзеянні і пад.

|| наз. варушэ́нне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

паварухну́ць гл. варухнуць.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

шевельну́ть сов., однокр. варухну́ць, зварухну́ць; шавяльну́ць, пашавялі́ць;

◊

па́льцем не шевельну́ть па́льцам не варухну́ць;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ворохну́ть сов., однокр., обл. варухну́ць, зварухну́ць, паварушы́ць;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

кратану́ць

‘варухнуць, зрушыць каго-небудзь, што-небудзь’

дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. кратану́ кратанё́м
2-я ас. кратане́ш кратаняце́
3-я ас. кратане́ кратану́ць
Прошлы час
м. кратану́ў кратану́лі
ж. кратану́ла
н. кратану́ла
Загадны лад
2-я ас. кратані́ кратані́це
Дзеепрыслоўе
прош. час кратану́ўшы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

рухану́ць

‘крануць, варухнуць каго-небудзь, што-небудзь’

дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. рухану́ руханё́м
2-я ас. рухане́ш руханяце́
3-я ас. рухане́ рухану́ць
Прошлы час
м. рухану́ў рухану́лі
ж. рухану́ла
н. рухану́ла
Загадны лад
2-я ас. рухані́ рухані́це
Дзеепрыслоўе
прош. час рухану́ўшы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

шаро́хнуць

‘варухнуць, штурхануць каго-небудзь, што-небудзь’

дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. шаро́хну шаро́хнем
2-я ас. шаро́хнеш шаро́хнеце
3-я ас. шаро́хне шаро́хнуць
Прошлы час
м. шаро́хнуў шаро́хнулі
ж. шаро́хнула
н. шаро́хнула
Загадны лад
2-я ас. шаро́хні шаро́хніце
Дзеепрыслоўе
прош. час шаро́хнуўшы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)