варане́ц
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
варане́ц |
варанцы́ |
| Р. |
варанцу́ |
варанцо́ў |
| Д. |
варанцу́ |
варанца́м |
| В. |
варане́ц |
варанцы́ |
| Т. |
варанцо́м |
варанца́мі |
| М. |
варанцы́ |
варанца́х |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
варане́ц, -нцу́ м., бот. вороне́ц
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
варане́ц, ‑нцу, м.
Ядавітая травяністая расліна сямейства казяльцовых з чырвонымі або чорнымі ягадамі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Варане́ц ’вараны конь’ (Шн., 2). Да вараны.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
вороне́ц бот. варане́ц, -нцу́ м.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Відлак ’дзерава, варанец, Lycopodium L.’ (гродз., Кіс.). Запазычана з польск. widłak ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
прыспе́шыцца, ‑шыцца; зак.
Разм. Паскорыцца, пайсці хутчэй. Работа прыспешылася. □ Тое, што Галіна Заранка наважыла пакінуць Варанец, прыспешылася вось чым: чэрвеньская раніца падняла на ногі да ўсходу сонца не толькі варанчан. Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
*Варо́нца, варо́нцэ мн. л. ’бульбяны суп; суп наогул’ (Вешт.). Марыць, ад варане́ц (ці варо́нец) < вары́ць, варо́ны. Параўн. рус. варене́ц (аб гэтым слове гл. Шанскі, 1, В, 20).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
міры́ць, міру, мірыш, мірыць; незак., каго-што.
Наладжваць мірныя адносіны паміж кім‑, чым‑н. — Ды кіньце вы, мужчыны! За чужыя коні сварку ўзнялі, — пачаў мірыць .. [сялян] Сцяпан Варанец. Крапіва. Непамяркоўны і крыклівы сам, Комлік, аднак, любіў мірыць другіх. Карпаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ён, яго, яму, ім, аб ім; мн. яны; займ. асаб. 3 ас. адз. м.
1. Ужываецца (з мэтай пазбегнуць паўтарэння) замест назоўніка мужчынскага роду адзіночнага ліку, які абазначае, звычайна ў папярэднім кантэксце, прадмет гаворкі. Нават калі скінуць гадоў пятнаццаць з плячэй дзеда Талаша, то і тады ён быў ужо немалады. Колас. Сцяпан Варанец падышоў да параненага і, разадраўшы на ім кашулю, пачаў перавязваць. Крапіва.
2. толькі Р. Ужываецца ў знач. прыналежнага займенніка; ягоны. Яго дзеці. Яго работа. □ Крыніцы неадольнай магутнасці савецкага народа і яго арміі, якія разграмілі мацнейшага ворага, закладзены ў самой прыродзе сацыялістычнага ладу. «Звязда». Яго гнуткае цела згіналася і разгіналася, як сталёвая спружына. Мурашка.
3. У спалучэнні з «вось» ужываецца ў знач. узмацняльнай або ўказальнай часціцы. Канец вайне! Вось ён — глыбокі тыл! Як ціха тут! Як марыцца салодка. З. Астапенка.
•••
Бог (чорт, пярун, ліха, халера) яго ведае гл. бог.
Вось я яго (іх, ім) гл. я.
Хто яго ведае гл. хто.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)