валачы́, -лаку́, -лачэ́ш, -лачэ́; -лачо́м, -лачаце́, -лаку́ць; вало́к, -лакла́, -лакло́; валачы́; -ло́чаны; незак., каго-што.
1. Цягнуць волакам, не адрываючы ад паверхні чаго-н.
В. мех з бульбай.
2. Несці, везці што-н. цяжкае, з цяжкасцю.
В. вязанку сена.
3. што. Красці (разм.).
Валаклі з гаспадаркі ўсё, што маглі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
валачы́
дзеяслоў, пераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
валаку́ |
валачо́м |
| 2-я ас. |
валачэ́ш |
валачаце́ |
| 3-я ас. |
валачэ́ |
валаку́ць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
вало́к |
валаклі́ |
| ж. |
валакла́ |
| н. |
валакло́ |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
валачы́ |
валачы́це |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
вало́чачы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
валачы́ несов.
1. тащи́ть, волочи́ть;
2. разг. тащи́ть, красть;
◊ ледзь но́гі в. — едва́ (е́ле) но́ги волочи́ть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
валачы́, ‑лаку, ‑лачэш, ‑лачэ; ‑лачом, ‑лачаце; пр. валок, ‑лакла, ‑лакло; заг. валачы; незак., каго-што.
1. Цягнуць волакам, не адрываючы ад паверхні чаго‑н. Галлё для маскіроўкі неслі з ляска, валаклі за сабой, прымінаючы траву. Мележ.
2. Несці, везці што‑н. цяжкае, з цяжкасцю. Ускрай дарогі Патапчык валок два вялізныя мяхі: адзін ён трымаў перад сабою, а другі за плячамі. Чарнышэвіч. На гасцінцы грукатала, там ішлі машыны з прычэпамі. Аўтакалона валакла лес на сплаў да Віліі. Пташнікаў.
3. Разм. Весці сілком куды‑н. [Дзяўчына] не бачыла, як скруцілі фашысты хлопцу рукі, як білі яго, як валаклі ў гестапа. Васілёнак.
4. Разм. Красці. [Маргун:] Праўда, бралі некаторыя... і з двара валаклі і лес секлі. Крапіва.
•••
Ледзь ногі валачы — тое, што і ледзь ногі цягаць (гл. цягаць).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Валачы́ ’цягнуць, несці’ (КТС), валакці ’тс’ (Бяльк.). Рус. волочить, укр. волочь, волочити, польск. włóczyć, в.-луж. włočič, н.-луж. włocyś, чэш. vláčiti, славац. vláčiť, балг. вла́ча, макед. влачи, серб.-харв. вла́чити, славен. vláčiti з тымі ж значэннямі. Прасл. *volčiti. І.‑е. паралелі: літ. velkù, vil̃kti ’цягнуць’, грэч. ἕλκω ’цягну’ (Праабражэнскі, 1, 93; Фасмер, 1, 345; Шанскі, 1, В, 152; Рудніцкі, 1, 468; Брукнер, 627; БЕР, 1, 164; Махэк₂, 693–694).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
валачы́ць
дзеяслоў, пераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
валачу́ |
вало́чым |
| 2-я ас. |
вало́чыш |
вало́чыце |
| 3-я ас. |
вало́чыць |
вало́чаць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
валачы́ў |
валачы́лі |
| ж. |
валачы́ла |
| н. |
валачы́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
валачы́ |
валачы́це |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
вало́чачы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
павалака́ць
‘валачы каго-небудзь, што-небудзь’
дзеяслоў, пераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
павалака́ю |
павалака́ем |
| 2-я ас. |
павалака́еш |
павалака́еце |
| 3-я ас. |
павалака́е |
павалака́юць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
павалака́ў |
павалака́лі |
| ж. |
павалака́ла |
| н. |
павалака́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
павалака́й |
павалака́йце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
павалака́ючы |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
Валакці́ ’валачы’ (Бяльк.). Гл. валачы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
валачы́ць, -лачу́, -ло́чыш, -ло́чыць; незак.
1. каго-што. Тое, што і валачы (але абазначае дзеянне, якое адбываецца шматразова і ў розны час).
Валачыў воўк, павалаклі і ваўка.
2. Выцягваць з металу (спец.).
В. дрот.
|| наз. валачэ́нне, -я, н.
|| прым. валачы́льны, -ая, -ае (да 2 знач.).
В. стан.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
тащи́ть несов.
1. в разн. знач. цягну́ць; (волочить) валачы́;
2. (воровать) разг. кра́сці, цягну́ць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)