бру́д
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
| Н. |
бру́д |
| Р. |
бру́ду |
| Д. |
бру́ду |
| В. |
бру́д |
| Т. |
бру́дам |
| М. |
бру́дзе |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
бруд, -у, М -дзе, м.
1. Тое, чым што-н. забруджана; гразь.
Б. на руках.
Куча бруду.
2. перан. Што-н. нізкае, амаральнае.
Жыць без бруду і падману.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
бруд (род. бру́ду) м.
1. грязь ж.; (отсутствие чистоты — ещё) нечистота́ ж.;
б. на рука́х — грязь на рука́х;
ку́ча бру́ду — ку́ча гря́зи (нечисто́т);
2. (отбросы) нечисто́ты мн.;
3. перен. грязь ж.
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
бруд, ‑у, М ‑дзе, м.
1. Тое, чым што‑н. забруджана, запэцкана; гразь. А каб змыць з зямлі бруд, скалыхну я ваду, Што дажджом палілася свінцовым. Чарот. Пад кажурынай лісцяў прэлых Зіма схавала бруд і твань. Колас. // Адкіды, смецце і пад. Перад касавіцай кончылася ў пограбе бульба, і стары загадаў бабам ачысціць пограб ад бруду. Брыль. Зусім нядаўна растаў снег. Узімку быў ён надта белым, а цяпер.. ляжыць змешаны з гразёю і розным брудам. Каваль. // Насякомыя, якія паразітуюць на целе чалавека і жывёлы. У бялізне за часы.. [Пракопавага] вандроўніцтва завялося нямала рознага бруду. Колас.
2. перан. Што‑н. нізкае, амаральнае, нядобрасумленнае; напластаванне адмоўных якасцей. [Стэфа:] — Нянавісць мая будзе жорсткая, бязлітасная. Нянавісць да бруду, падману, мяшчанскага дабрабыту ў сваім гняздзечку... Савіцкі. Па-ўдарнаму працу на плечы бяру, Мінуты не страціўшы марна: З вёскі змываць дакастрычніцкі бруд — Задача мая ўдарная. Крапіва.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Бруд (Нас., Байк. і Некр.), бру́дны. Рус. бруд, укр. бруд, польск. brud, славац. brud і г. д. Слав. brudъ. Слова няяснага паходжання. Некаторыя параўноўваюць з славен. brjȗzga, brȗzga ’снег, змешаны з граззю’. Фасмер, 1, 219. Няпэўна. Параўн. яшчэ Бернекер, 88. Слаўскі (1, 44) думае, што ёсць сувязь з *bridъ (гл. бры́дкі). Bridъ і brudъ ад і.-е. *bher‑ ’рэзаць’ (> ’быць непрыемным’). Кюнэ (Poln., 46) лічыць, што ўсх.-слав. словы запазычаны з польскай мовы. Бернекер (88) адносіць па паходжанню да бруд (< слав. *brudъ) бел. бруды ’цёмна-русы’ (Нас.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
мурзо́цце
‘бруд’
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, ніякі род, 1 скланенне
|
адз. |
| Н. |
мурзо́цце |
| Р. |
мурзо́цця |
| Д. |
мурзо́ццю |
| В. |
мурзо́цце |
| Т. |
мурзо́ццем |
| М. |
мурзо́цці |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
мурзо́цце
‘бруд; запэцканы, брудны чалавек’
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, ніякі род, 1 скланенне
|
адз. |
| Н. |
мурзо́цце |
| Р. |
мурзо́цця |
| Д. |
мурзо́ццю |
| В. |
мурзо́цце |
| Т. |
мурзо́ццем |
| М. |
мурзо́цці |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
абчы́сціцца, -чы́шчуся, -чы́сцішся, -чы́сціцца; зак.
Счысціць бруд, пыл з сябе, са сваёй вопраткі.
А. з дарогі.
|| незак. абчышча́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
расса́днік м. расса́дник;
бруд — р. зара́зы — грязь — расса́дник зара́зы
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
адчы́сціцца, -чы́шчуся, -чы́сцішся, -чы́сціцца; зак.
Стаць чыстым або (пра бруд) знікнуць пасля чысткі.
А. ад пылу пасля дарогі.
Пляма на рукаве адчысцілася.
|| незак. адчышча́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)