бруд, -у, М -дзе, м.
1. Тое, чым што-н. забруджана; гразь.
Б. на руках.
Куча бруду.
2. перан. Што-н. нізкае, амаральнае.
Жыць без бруду і падману.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
бруд (род. бру́ду) м.
1. грязь ж.; (отсутствие чистоты — ещё) нечистота́ ж.;
б. на рука́х — грязь на рука́х;
ку́ча бру́ду — ку́ча гря́зи (нечисто́т);
2. (отбросы) нечисто́ты мн.;
3. перен. грязь ж.
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
бруд, ‑у, М ‑дзе, м.
1. Тое, чым што‑н. забруджана, запэцкана; гразь. А каб змыць з зямлі бруд, скалыхну я ваду, Што дажджом палілася свінцовым. Чарот. Пад кажурынай лісцяў прэлых Зіма схавала бруд і твань. Колас. // Адкіды, смецце і пад. Перад касавіцай кончылася ў пограбе бульба, і стары загадаў бабам ачысціць пограб ад бруду. Брыль. Зусім нядаўна растаў снег. Узімку быў ён надта белым, а цяпер.. ляжыць змешаны з гразёю і розным брудам. Каваль. // Насякомыя, якія паразітуюць на целе чалавека і жывёлы. У бялізне за часы.. [Пракопавага] вандроўніцтва завялося нямала рознага бруду. Колас.
2. перан. Што‑н. нізкае, амаральнае, нядобрасумленнае; напластаванне адмоўных якасцей. [Стэфа:] — Нянавісць мая будзе жорсткая, бязлітасная. Нянавісць да бруду, падману, мяшчанскага дабрабыту ў сваім гняздзечку... Савіцкі. Па-ўдарнаму працу на плечы бяру, Мінуты не страціўшы марна: З вёскі змываць дакастрычніцкі бруд — Задача мая ўдарная. Крапіва.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Бруд (Нас., Байк. і Некр.), бру́дны. Рус. бруд, укр. бруд, польск. brud, славац. brud і г. д. Слав. brudъ. Слова няяснага паходжання. Некаторыя параўноўваюць з славен. brjȗzga, brȗzga ’снег, змешаны з граззю’. Фасмер, 1, 219. Няпэўна. Параўн. яшчэ Бернекер, 88. Слаўскі (1, 44) думае, што ёсць сувязь з *bridъ (гл. бры́дкі). Bridъ і brudъ ад і.-е. *bher‑ ’рэзаць’ (> ’быць непрыемным’). Кюнэ (Poln., 46) лічыць, што ўсх.-слав. словы запазычаны з польскай мовы. Бернекер (88) адносіць па паходжанню да бруд (< слав. *brudъ) бел. бруды ’цёмна-русы’ (Нас.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
абчы́сціцца, -чы́шчуся, -чы́сцішся, -чы́сціцца; зак.
Счысціць бруд, пыл з сябе, са сваёй вопраткі.
А. з дарогі.
|| незак. абчышча́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
расса́днік м. расса́дник;
бруд — р. зара́зы — грязь — расса́дник зара́зы
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
адчы́сціцца, -чы́шчуся, -чы́сцішся, -чы́сціцца; зак.
Стаць чыстым або (пра бруд) знікнуць пасля чысткі.
А. ад пылу пасля дарогі.
Пляма на рукаве адчысцілася.
|| незак. адчышча́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
спаласка́ць, -лашчу́, -ло́шчаш, -ло́шча; -лашчы́; -ласка́ны; зак., каго-што.
Абмыць, змыць бруд і пад.
Спалошча дождж зямлю.
|| незак. спало́скваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. спало́скванне, -я, н. (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
счы́сціцца, 1 і 2 ас. не ўжыв., -ціцца; зак.
Сысці пры чыстцы з паверхні (пра слой чаго-н., пра бруд і пад.).
Пляма счысцілася з касцюма.
|| незак. счышча́цца, -а́ецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
вы́мыцца, ‑мыюся, ‑мыешся, ‑мыецца; зак.
Змыць з сябе пыл, бруд; памыцца. Вымыцца ў лазні.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)