бо́жа

выклічнік

Крыніцы: krapivabr2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

Бо́жа и бо́жа м. (звательная форма от Бог) Бо́же и бо́же межд.;

◊ б. збаў — бо́же упаси́;

барані́ (крый) б. — не дай (изба́ви, упаси́, не приведи́) бог;

даруй б. — поми́луй бог; прости́ го́споди;

б. мой! — бо́же мой! бог мой!;

дай б. на́шаму цяля́ці во́ўка спайма́ці — посл. дай бо́же на́шему теля́ти во́лка пойма́ти

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

бо́жа,

гл. бог.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

барані́ бо́жа

выклічнік

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

свё́кар, -кра, мн. -кры, -краў, м.

Бацька мужа.

Дай божа кожнай такога свёкра.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

упасти́ сов., прост. уратава́ць, убарані́ць, уберагчы́;

◊

упаси́ бог, бо́же упаси́ барані́ бог (бо́жа), рату́й бог (бо́жа);

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

бо́же (звательная форма от Бог) уст. бо́жа м., бо́жухна м.;

бо́же мой! межд. бо́жа мой!;

о бо́же! межд. а бо́жухна!;

не дай бо́же не дай бо́жа;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

і́рад, ‑а, М ‑дзе, м.

Лаянк. Мучыцель, кат. — Божа мой, божа! За што мне такая кара! Лепш бы я малою памерла, чым жыць з такім ірадам, з такім п’яніцам. Колас. — Што ім трэба, ірадам? Чаму ім няма спакою ад таго, што людзі мірна жывуць? Шамякін.

[Па імені цара Іудзеі Ірада, які паказваецца ў евангеллі вельмі жорсткім.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

прастагна́ць, ‑стагну, ‑стогнеш, ‑стогне; зак.

1. Абазвацца стогнам. Мне здалося, што нехта прастагнаў. Скрыпка. // што і без дап. Сказаць са стогнам. — Там жа немцы! — прастагнаў артылерыст, чорны, як цыган, хлопец. Хомчанка. «Божа мой, божа мой», — прастагнаў Мішурын і заплюшчыў вочы. Чорны.

2. Стагнаць некаторы час. Прастагнаць усю ноч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Курале́сіць ’гаварыць недарэчнае, балбатаць’ (Сл. паўн.-зах.). Ст.-рус. курелейсон < ст.-грэч. κύριε ἐλέησον ’божа памілуй’. Гэта сакральная формула вымаўлялася няясна. Адсюль значэнне ’балбатаць’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)