Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
асмалі́ць
дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
асмалю́ |
асма́лім |
| 2-я ас. |
асма́ліш |
асма́ліце |
| 3-я ас. |
асма́ліць |
асма́ляць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
асмалі́ў |
асмалі́лі |
| ж. |
асмалі́ла |
| н. |
асмалі́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
асмалі́ |
асмалі́це |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
асмалі́ўшы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
асмалі́ць I сов.
1. опали́ть;
а. свінню́ — опали́ть свинью́;
а. ву́сы — опали́ть усы́;
2. обу́глить;
а. слупы́ — обу́глить столбы́
асмалі́ць II сов. осмоли́ть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
асмалі́ць 1, асмалкі, асмаліш, асмаліць; зак., каго-што.
Тое, што і абсмаліць 1.
асмалі́ць 2, асмалю, асмаліш, асмаліць; зак., што.
Тое, што і абсмаліць 2.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Асмалі́ць ’абпаліць’ (Яруш.). Пачаткова ’пакрыць смалой’, а потым, у сувязі з тым што пры гэтым дрэва часта трымаюць на адкрытым агні, пераносна на іншыя прадметы — напр. парсюка ці гусь. Пераход вядомы і ў іншых славянскіх мовах. Адсюль: асма́лак ’галавешка’, асмалёнкі ’бульба з прыгаркай’ (Сцяц.); асмалёнак ’пра смуглага чорнавалосага чалавека’ (Сцяц.) адлюстроўвае яшчэ сувязь з чорным колерам смалы і абсмаленых прадметаў. Магчыма, што ва ўзнікненні слоў асмалёнкі і асмалёнак ёсць сувязь з коранем смаг‑ (параўн. смажыць), а сувязь з смала — вынік пазнейшай народнай этымалогіі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
смалі́ць², смалю́, сма́ліш, сма́ліць; сма́лены; незак.
1. каго-што. Апякаць агнём, чымсьці гарачым.
С. пальцы запалкай.
2. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Абдаваць гарачынёй, прыпякаць (пра сонца).
Нясцерпна смаліць сонца.
3. каго-што. Абпальваючы агнём, знішчаць рэштку пуху, шэрсці і пад.
С. свінню.
С. качку.
4. што і без дап. Курыць (разм.).
Цэлы дзень дзед смаліць люльку за люлькай.
|| зак. абсмалі́ць, -смалю́, -сма́ліш, -сма́ліць; -сма́лены (да 1 і 3 знач.) і асмалі́ць, асмалю́, асма́ліш, асма́ліць; асма́лены (да 1 і 3 знач.).
|| наз. смале́нне, -я, н. (да 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
смалі́ць¹, смалю́, смо́ліш, смо́ліць; смо́лены; незак., што.
1. Насычаць смалой.
С. канат.
2. Мазаць паверхню чаго-н. смалой.
С. шпалы.
С. лыжы.
|| зак. вы́смаліць, -лю, -ліш, -ліць; -лены, абсмалі́ць, -смалю́, -смо́ліш, -смо́ліць; -смо́лены і асмалі́ць, асмалю́, асмо́ліш, асмо́ліць; асмо́лены.
|| наз. смале́нне, -я, н. і смо́лка, -і, ДМ -лцы, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
осмоли́ть сов. асмалі́ць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
обу́глить сов. асмалі́ць, мног. паасма́льваць, апалі́ць;
обу́глить столбы́ асмалі́ць (апалі́ць) слупы́;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)