ажы́ць, ажыву́, ажыве́ш, ажыве́; ажывём, ажывяце́, ажыву́ць; ажы́ў, ажыла́, -ло́; зак.
1. Стаць зноў жывым, вярнуцца да жыцця, аджыць.
А. пасля клінічнай смерці.
2. перан. Праявіцца ў ранейшай сіле, адрадзіцца.
Пасля зімы прырода ажыла.
Успаміны зноў ажылі.
3. перан. Зноў стаць бадзёрым, жыццярадасным; ажывіцца.
Усё ў школе ажыло, загуло як у раістым вуллі.
|| незак. ажыва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ажы́ць
дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
ажыву́ |
ажывё́м |
| 2-я ас. |
ажыве́ш |
ажывяце́ |
| 3-я ас. |
ажыве́ |
ажыву́ць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
ажы́ў |
ажылі́ |
| ж. |
ажыла́ |
| н. |
ажыло́ |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
ажыві́ |
ажыві́це |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
ажы́ўшы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
ажы́ць сов.
1. (вернуться к жизни) ожи́ть;
2. перен. ожи́ть; воскре́снуть;
а. душо́й — ожи́ть (воскре́снуть) душо́й
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ажы́ць, ажыву, ажывеш, ажыве; ажывём, ажывяце; зак.
1. Вярнуцца да жыцця; зноў стаць жывым, аджыць. І вось зараз, каб так давялося І бабулька мая ажыла, Дык пачула б, што ў нашую вёску Песня зноў з Украіны прыйшла. Чарнышэвіч.
2. Абудзіцца з надыходам вясны, аджыць, зазелянець. У выніку многіх турбот дубок ажыў і наступнаю вясною добра разбіўся. Лужанін. // Разм. Зноў набыць адчувальнасць, здольнасць дзейнічаць (пра часткі цела). // Пажвавець, акрыяць духам.
3. перан. Зноў стаць бадзёрым, жыццярадасным; ажывіцца, павесялець. Чалавек ажыў, забыўся на свае ранейшыя сумныя трывогі. Чорны.
4. перан. Праявіцца з новай сілай; адрадзіцца (пра думкі, пачуцці, уяўленні і пад.). У чалавека ажыла прага да ратунку. І тое, што ў ратунак ён не верыў, яшчэ больш павялічвала яго імкненне. Чорны. І адразу ў піянераў Ажыла размовы плынь: Як патрэбна жыць, каб змераць Свет завоблачных вышынь? Кірэенка.
5. Напоўніцца жыццём, рухам, дзейнасцю. Страсянула старая званком — і ў адзін момант усё ў школе ажыло, загуло, як у раістым вуллі. Кулакоўскі. Дарогі раптам ажылі. Абозы раненых і бежанцаў пайшлі, Як хвалі, бурай гнаныя, на ўсход. Танк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ажыва́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.
Незак. да ажыць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ачуня́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е; зак.
1. Паправіцца пасля хваробы; ажыць.
Хлопец ачуняў пасля цяжкай хваробы.
2. Апрытомнець.
А. ад страху.
|| незак. ачу́ньваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ажыва́нне, ‑я, н.
Дзеянне паводле знач. дзеясл. ажываць — ажыць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ожи́ть сов., в разн. знач. ажы́ць, мног. паажыва́ць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
акрыя́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е; зак.
1. Прыйсці ў ранейшы нармальны стан пасля хваробы, якога-н. бедства і пад., ачуняць, набрацца сіл.
А. на волі.
2. перан. Ажыць душой.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)