адчы́нены
прыметнік, адносны
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
адчы́нены |
адчы́неная |
адчы́ненае |
адчы́неныя |
| Р. |
адчы́ненага |
адчы́ненай
адчы́ненае |
адчы́ненага |
адчы́неных |
| Д. |
адчы́ненаму |
адчы́ненай |
адчы́ненаму |
адчы́неным |
| В. |
адчы́нены (неадуш.)
адчы́ненага (адуш.) |
адчы́неную |
адчы́ненае |
адчы́неныя (неадуш.)
адчы́неных (адуш.) |
| Т. |
адчы́неным |
адчы́ненай
адчы́ненаю |
адчы́неным |
адчы́ненымі |
| М. |
адчы́неным |
адчы́ненай |
адчы́неным |
адчы́неных |
Крыніцы:
krapivabr2012,
piskunou2012,
prym2009,
sbm2012,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
адчы́нены
дзеепрыметнік, залежны стан, прошлы час, закончанае трыванне
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
адчы́нены |
адчы́неная |
адчы́ненае |
адчы́неныя |
| Р. |
адчы́ненага |
адчы́ненай
адчы́ненае |
адчы́ненага |
адчы́неных |
| Д. |
адчы́ненаму |
адчы́ненай |
адчы́ненаму |
адчы́неным |
| В. |
адчы́нены (неадуш.)
адчы́ненага (адуш.) |
адчы́неную |
адчы́ненае |
адчы́неныя (неадуш.)
адчы́неных (адуш.) |
| Т. |
адчы́неным |
адчы́ненай
адчы́ненаю |
адчы́неным |
адчы́ненымі |
| М. |
адчы́неным |
адчы́ненай |
адчы́неным |
адчы́неных |
Кароткая форма: адчы́нена.
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
prym2009,
sbm2012,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
сто́йма, прысл.
Разм. У стаячым становішчы. Свята гэта [рамонт машыны] адзначалі стойма, у вытаўчаным быльнягу, ля адчыненых дзверцаў кабіны. Ракітны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
парцье́ра, ‑ы, ж.
Занавеска з цяжкай тканіны на дзвярах або вокнах. Вялікія вокны залы былі напалову заценены цяжкімі шчыльнымі барвова-чорнымі парцьерамі. Новікаў. Тамаша вывелі ў суседні пакойчык і пасадзілі ля адчыненых дзвярэй, завешаных цяжкай чорнай парцьерай. Мядзёлка.
[Фр. portiére.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вагане́тка, ‑і, ДМ ‑тцы; Р мн. ‑так; ж.
Невялікі вагон або платформе, прыстасаваныя для перавозкі грузаў па вузкакалейных або падвесных дарогах. Свежасцю ночы патыхае з шырокіх адчыненых варот, адкуль з мяккім грукатам коцяцца бярвенні і кладуцца на ваганетку, каб пасля пад’ехаць да станка. Пестрак. Мел і гліна падвозяцца да.. [басейнаў] ваганеткамі з кар’ераў. М. Ткачоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дзве́ры, дзвярэ́й, Т дзвяра́мі і дзвяры́ма.
Праём у сцяне для ўваходу ў памяшканне, а таксама створ, якім закрываюць гэты праём.
Навесіць д.
Дубовыя д.
Зачыніць д. на ключ.
○
Царскія дзверы — у праваслаўнай царкве: галоўныя дзверы ў іканастасе, якія вядуць у алтар.
◊
Дзень адчыненых дзвярэй — дзень вольнага доступу ў навучальныя ўстановы з мэтай азнаямлення з імі перад паступленнем на вучобу.
Пры зачыненых дзвярах — без допуску пабочных асоб.
Стукацца ў дзверы — звяртацца да каго-н. з просьбай аб чым-н.
|| памянш. дзве́рцы, -аў.
|| прым. дзвярны́, -а́я, -о́е.
Д. праём.
Дзвярная клямка.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
на́ват, часціца.
1. Ужываецца для ўзмацнення сэнсавай выразнасці слоў і словазлучэнняў (ставіцца перад словамі, да якіх адносіцца). Паветра было такое чыстае, што не мігацелі нават далёкія агні. Карпаў. Шчыра кажучы, новая будыніна падабалася хлопцам нават больш, чым хата. С. Александровіч.
2. у знач. далучальнага злучніка. Далучае члены сказа і сказы, якія выступаюць у якасці паказчыка самай высокай ступені чаго‑н. Хата-чытальня была перапоўнена. Людзі стаялі ў калідоры, нават на вуліцы каля адчыненых [акон]. Паслядовіч. Раптам сцішылася прырода, замерла. Нават вяз не варухнецца на беразе, нават паветра застыла. Ваданосаў.
•••
І не думай (нават) гл. думаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дверь ж. дзве́ры, род. дзвярэ́й ед. нет;
откры́ть дверь (куда) адчыні́ць дзве́ры (куды);
◊
показа́ть (указа́ть) на дверь (кому) паказа́ць на дзве́ры (кому);
день откры́тых двере́й дзень адчы́неных дзвярэ́й;
ломи́ться в откры́тую дверь лама́цца ў адчы́неныя дзве́ры.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
дзве́ры ед. нет дверь ж.;
○ глухі́я дз. — глуха́я дверь;
ца́рскія дз. — церк. ца́рские врата́;
◊ палі́тыка адчы́неных дзвярэ́й — поли́тика откры́тых двере́й;
лама́цца (бі́цца) у адчы́неныя дз. — ломи́ться в откры́тую дверь;
дзень адчы́неных дзвярэ́й — день откры́тых двере́й;
пры зачы́неных дзвяра́х — при закры́тых дверя́х;
паказа́ць на дз. — (каму) показа́ть (указа́ть) на дверь (кому);
дз. ў дз. — дверь в дверь;
сту́кацца ў дз. — стуча́ться в дверь;
зачыні́ць дз. — (перад кім) закры́ть дверь (перед кем);
бра́знуць дзвяра́мі — хло́пнуть две́рью;
дз. не стыка́юцца — дверь не закрыва́ется
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
го́рача,
1. Прысл. да гарачы (у 1, 3 знач).
2. безас. у знач. вык. Пра высокую нагрэтасць паветра. На дварэ горача. □ У паветры ўжо адчуваўся подых блізкай восені. Днём усё яшчэ было горача. Затое ноччу дацінаў холад. Асіпенка. Нібы ля сонца, горача на полі, Плугі дымяцца ад гарачыні. А. Астапенка.
3. безас. у знач. вык., каму і без дап. Пра адчуванне кім‑н. гарачыні, якая ідзе ад чаго‑н. моцна нагрэтага. З адчыненых дзвярэй школы валіла пара, горача было сядзець у суконных світках, у кажухах. Лобан. — Горача, — пачуўся з-за коміна звонкі дзіцячы голас. Чорны. // Пра адчуванне гарачыні ў целе ад наплыву моцных пачуццяў, перажыванняў і пад. Ад радасці ўнутры горача робіцца. Бядуля. [Візэнеру] рабілася і горача і холадна, калі ён думаў аб гэтай звышснайперскай кулі нябачнага стралка. Шамякін.
4. безас. у знач. вык., каму і без дап. Цяжка, многа бяды, клопату. Натхніцелі санацыйнага рэжыму добра разумелі, што заўтра ім будзе яшчэ больш горача на «крэсах усходніх», чым сёння, і гэта парахавая бочка рана ці позна павінна будзе, нарэшце, узарвацца. Майхровіч.
•••
Аж небу горача (стане, будзе і пад.) — пра самую высокую ступень інтэнсіўнасці якога‑н. дзеяння або дзейнасці. — І потым наносім такія моцныя ўдары, што аж небу горача робіцца, — лічачы, што размова скончана, устаў Карніцкі. Паслядовіч.
Ні холадна ні горача каму — пра раўнадушныя адносіны, адсутнасць цікавасці да чаго‑н. Дзед Астап проста сніць свае турэцкія баталіі, ад якіх цяпер нікому ні холадна ні горача. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)