адо́льваць

дзеяслоў, пераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. адо́льваю адо́льваем
2-я ас. адо́льваеш адо́льваеце
3-я ас. адо́львае адо́льваюць
Прошлы час
м. адо́льваў адо́львалі
ж. адо́львала
н. адо́львала
Загадны лад
2-я ас. адо́львай адо́львайце
Дзеепрыслоўе
цяп. час адо́льваючы

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

адо́льваць (каго, што) несов.

1. одолева́ть, оси́ливать, побежда́ть; справля́ться (с кем, чем);

2. перен. одолева́ть, оси́ливать;

3. перен. превозмога́ть, оси́ливать;

4. перен. одолева́ть, овладева́ть (кем), охва́тывать;

1-4 см. адо́лець

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

адо́льваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.

Незак. да адолець.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

адо́лець, -ею, -ееш, -ее; -ены; зак.

1. каго-што. Перамагчы ў барацьбе, асіліць.

А. ворага.

2. перан., што. Пераадолець якія-н. цяжкасці, перашкоды, справіцца з чым-н., перасіліць у сабе якія-н. пачуцці, жаданні; авалодаць чым-н., засвоіць і пад.

А. курс фізікі.

А. цяжкі экзамен.

3. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан., каго-што. Пра які-н. стан: цалкам ахапіць.

Клопаты адолелі яго.

4. каго-што. Дакучаючы, замучыць, пазбавіць спакою (разм.).

Машкара адолела, няма жыцця.

|| незак. адо́льваць, -аю, -аеш, -ае; наз. адо́льванне, -я, н.

|| наз. адо́ленне, -я, н. (да 1 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

оси́ливать несов. адо́льваць, асі́льваць;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

боро́ть несов., уст., прост. баро́ць; (побеждать) перамага́ць; (одолевать) адо́льваць;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

одолева́ть несов.

1. (побеждать) адо́льваць, перамага́ць, асі́льваць;

2. перен. (завладевать, подчинять себе) адо́льваць, апано́ўваць;

меня одолева́ет сон мяне́ адо́львае сон;

3. перен. (овладевать) разг. адо́льваць, асі́льваць;

4. перен. (мучить, лишать покоя) апано́ўваць; му́чыць, заму́чваць;

ка́шель одолева́ет ка́шаль му́чыць (заму́чвае);

му́хи одолева́ют му́хі апано́ўваюць;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

справля́ться​I несов.

1. (делать, исполнять что-л.) спраўля́цца;

2. (одолевать в борьбе) спраўля́цца, адо́льваць (каго, што); см. спра́виться​I.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

переси́ливать несов.

1. (побеждать, преодолевать сопротивление физической силой) перасі́льваць; адо́льваць, аду́жваць;

2. (побеждать в борьбе, игре, споре и т. д.) перасі́льваць; перамага́ць; пераадо́льваць;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Сі́ліць ‘прымушаць’ (Нас., Кас.), ‘адольваць, натужвацца’ (Сцяшк. Сл.), сі́ліцца ‘тужыцца, напружвацца’ (Сл. ПЗБ), сюды ж сі́лець ‘дужаць’ (Ян.), ст.-бел. силити ‘прымушаць’: питье жь закону не силѧть (Альтбаўэр). Вытворнае ад сі́ла (гл.), параўн. сілава́ць ‘сілком прымушаць рабіць’ (Ласт., Ян., ТС).

Сілі́ць 1 ‘падмацоўваць сілы ежай’, сілі́цца ‘падмацоўвацца ежай’ (Нас., Шымк. Собр.). Да сі́ла (гл.).

Сілі́ць 2 ‘душыць’, сі́ліцца ‘душыцца’, ‘вешацца’ (ТС). Да сіло́ ‘пятля’ (гл.), параўн. укр. сили́ти ‘завязваць вузлом’; развіццё семантыкі таксама пад уплывам сіла (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)