абудзі́ць, абуджу́, абу́дзіш, абу́дзіць; абу́джаны; зак.
1. каго-што. Перапыніць чый-н. сон; прымусіць ачнуцца.
Шум абудзіў жанчыну.
2. перан., што. Парушыць спакой, напоўніць гукамі, галасамі, вярнуць да жыцця, дзейнасці, вывесці са стану спакою.
Гоман абудзіў вуліцу.
3. перан., што. Выклікаць якія-н. пачуцці, уласцівасці, якасці.
А. фантазію дзяцей.
|| незак. абуджа́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. абуджэ́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
абудзі́ць
дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
абуджу́ |
абу́дзім |
| 2-я ас. |
абу́дзіш |
абу́дзіце |
| 3-я ас. |
абу́дзіць |
абу́дзяць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
абудзі́ў |
абудзі́лі |
| ж. |
абудзі́ла |
| н. |
абудзі́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
абудзі́ |
абудзі́це |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
абудзі́ўшы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
абудзі́ць сов.
1. разг. пробуди́ть, разбуди́ть;
2. перен. пробуди́ть, возбуди́ть;
а. ціка́васць да чаго́-не́будзь — пробуди́ть (возбуди́ть) интере́с к чему-л.;
3. перен. (сделать активным) пробуди́ть, разбуди́ть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
абудзі́ць, абуджу, абудзіш, абудзіць; зак., каго-што.
1. Перарваць, перапыніць чый‑н. сон; прымусіць ачнуцца; разбудзіць. Зосю абудзіў рык прыгнаных на ранкі кароў і прарэзлівыя гукі пастуховай трубы. Гартны. Вось і агністае убранне Скідае лес сярод балот. Пара! І крыкам на світанні Ён [жораў] абудзіў увесь свой род. Кірэенка.
2. перан. Парушыць спакой, напоўніць гукамі, галасамі і пад. Людзі, высыпаўшы з душнага памяшкання, ажывіліся, абудзілі вуліцу смехам і гоманам. Дуброўскі. // Вывесці са стану спакою, вярнуць да жыцця, дзейнасці. Любіць песняю дзяўчына З нашым садам прывітацца, Абудзіць спакой птушыны, З салаўямі паспрачацца. А. Астапенка.
3. перан. Выклікаць, выявіць якія‑н. пачуцці, уласцівасці, якасці. Абудзіць дзіцячую фантазію. Абудзіць творчую думку народа. □ Сваё галоўнае назначэнне, як настаўніка, Лабановіч вызначаў так: абудзіць у вучнях і выклікаць да дзеяння крытычны розум, каб да кожнай з’явы і факта яны падыходзілі з пытаннямі — як выніклі? у чым іх прычыны? Колас. Слова здольна суцешыць гора, выклікаць весялосць, натхніць на подзвіг, спыніць злы намер, абудзіць да дзеяння цэлыя народы. Юрэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
удыхну́ць², -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́; зак., што ў каго (што) (высок.).
Абудзіць у кім-н. што-н. (які-н. настрой, думкі і пад.).
У. надзею.
У. жыццё ў каго-н. (абудзіць да дзейнасці).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
закаха́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; зак., каго ў каго (разм.).
Абудзіць у кім-н. пачуццё кахання да сябе.
З. у сябе.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
абуджа́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.
Незак. да абудзіць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
абу́джаны, ‑ая, ‑ае.
Дзеепрым. зал. пр. ад абудзіць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Расто́ркаць ’распіхаць, разварушыць, абудзіць, растармасіць’ (Нас., ТСБМ), ’раздаць пакрыху’ (Жд. 3). Да то́ркаць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
зайздро́сны, -ая, -ае.
1. Які заўсёды зайздросціць, поўны зайздрасці, які выражае зайздрасць.
З. чалавек.
З. позірк.
2. Здольны абудзіць зайздрасць.
З. лёс.
Зайздроснае здароўе.
|| наз. зайздро́снасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)