абудзі́цца, абуджу́ся, абу́дзішся, абу́дзіцца; зак.
1. Тое, што і прачнуцца.
А. на досвітку.
А. ад крыку.
2. перан. Ажывіцца, напоўніцца шумам, гоманам.
Вуліца абудзілася ад начной цішыні.
Прырода абудзілася да новага жыцця.
3. перан. Узнікнуць, выявіцца (пра пачуцці, уласцівасці, якасці).
Абудзілася пачуццё адказнасці за справу.
4. Вярнуцца да жыцця, дзейнасці, аднавіць жыццёвыя працэсы.
Прырода абудзілася да новага жыцця.
|| незак. абуджа́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
абудзі́цца
дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, зваротны, 2-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
абуджу́ся |
абу́дзімся |
| 2-я ас. |
абу́дзішся |
абу́дзіцеся |
| 3-я ас. |
абу́дзіцца |
абу́дзяцца |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
абудзі́ўся |
абудзі́ліся |
| ж. |
абудзі́лася |
| н. |
абудзі́лася |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
абудзі́ся |
абудзі́цеся |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
абудзі́ўшыся |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
абудзі́цца сов.
1. разг. пробуди́ться, просну́ться;
а. ад сну — пробуди́ться от сна (просну́ться);
2. перен. пробуди́ться, просну́ться;
~дзі́лася жада́нне наве́даць радзі́мы край — пробуди́лось (просну́лось) жела́ние посети́ть родны́е места́;
~дзі́ўся лес вясно́й — пробуди́лся (просну́лся) лес весно́й
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
абудзі́цца, абуджуся, абудзішся, абудзіцца; зак.
1. Перастаць спаць, прачнуцца. Абудзілася Вера ад лёгкага стуку ў акно. Паслядовіч. Узяўся [Міхалка] за ключ. Павярнуў раз і абамлеў: ключ.. так загрымеў, што напэўна ўсе абудзілася. Колас.
2. перан. Перастаць быць спакойным, напоўніцца чым‑н. Барсукова Гара, дзе вызначана было чатырыста пнёў лесу на школу, маўклівая і па-зімоваму сумная, аднае раніцы абудзілася вясёлым гоманам. Крапіва. // Вярнуцца да жыцця, дзейнасці, аднавіць жыццёвыя працэсы. Прырода абудзілася да новага жыцця. Мурашка.
3. перан. Узнікнуць, выявіцца (пра пачуцці, уласцівасці, якасці). — От, паненачка, набраліся б вы з панічом, далібог, — з жарам і зусім іншым тонам прамовіла бабка, і ў ёй адразу абудзілася жанчына-свацця. Колас. [Іван] спазнаў ужо прыхільную лагоднасць.. [Джулінай] душы, да якой міжвольна памкнуўся і сам, і ў ім абудзілася даўно ўжо не адчуваная патрэба ў шчырасці. Быкаў.
4. перан. Ачнуцца. Сход абудзіўся ад маўчанкі і ўспыхнуў смехам. Пестрак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пробуди́ться
1. прачну́цца, мног. папрачына́цца, абудзі́цца;
2. перен. абудзі́цца.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
прахапі́цца, -аплю́ся, -о́пішся, -о́піцца; зак.
Раптоўна прачнуцца, абудзіцца.
П. ад моцнага стуку.
|| незак. прахапля́цца, -я́юся, -я́ешся, -я́ецца і прахо́плівацца, -аюся, -аешся, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
адрадзі́цца, -раджу́ся, -ро́дзішся, -ро́дзіцца; зак.
1. Аднавіцца, стаць зноў дзейным, жывым; аджыць.
Адрадзілася народная гаспадарка.
2. перан. Абудзіцца да новага жыцця, паявіцца зноў.
|| незак. адраджа́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
абуджа́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.
1. Незак. да абудзіцца.
2. Зал. да абуджаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Пралупі́цца ’абудзіцца рана’ (добр., Мат. Гом.). Конфікснае ўтварэнне (пра- + іцца) ад лупы ’вочы’ (гл. лупа).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
раскату́рхацца, -аюся, -аешся, -аецца; зак. (разм.).
1. Абудзіцца ад сну.
Кастусь доўга не мог р. ад сну.
2. перан. Выйсці са стану пасіўнасці, разварушыцца.
Нарэшце дзеці раскатурхаліся.
|| незак. раскату́рхвацца, -аюся, -аешся, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)