або́два, або́двух, Т або́двума, м. і н.; абе́дзве, абе́дзвюх, Т абе́дзвюма, ж., ліч. зб.
Як той, так і другі.
А. сыны служаць у арміі.
Абедзве дачкі вучацца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
або́два
‘для мужчынскага роду’
лічэбнік, зборны
|
мн. |
| м. |
| Н. |
або́два |
| Р. |
або́двух |
| Д. |
або́двум |
| В. |
або́два (неадуш.)
або́двух (адуш.) |
| Т. |
або́двума |
| М. |
або́двух |
Крыніцы:
krapivabr2012,
piskunou2012,
prym2009,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
або́два
‘для ніякага роду’
лічэбнік, зборны
|
мн. |
| н. |
| Н. |
або́два |
| Р. |
або́двух |
| Д. |
або́двум |
| В. |
або́два (неадуш.)
або́двух (адуш.) |
| Т. |
або́двума |
| М. |
або́двух |
Крыніцы:
krapivabr2012,
piskunou2012,
prym2009,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
або́два (род., предл. або́двух, дат. або́двум, твор. або́двума) о́ба;
а. хло́пчыкі — о́ба ма́льчика;
а. акны́ — о́ба окна́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
або́два, абодвух, Т абодвума, м. і н.; абедзве, Т абедзвюма, ж., ліч. зб.
Як той, так і другі. У гуках музыкі абодва ўспаміналі Пару далёкую, шчаслівую вясну. А. Александровіч. Два на гаду Юр’і, ды абодва дурні: увосень халодны, а ўвясну галодны. Прыказка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
туды́, прысл.
У той бок, у тое месца; проціл. сюды.
Калі ты паедзеш т.?
◊
Ні туды ні сюды (разм.) — ні ў той, ні ў другі бок; ні з месца.
Туды і назад — у абодва канцы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
бенуа́р, ‑а, м.
Ніжні ярус ложаў у тэатры, якія размешчаны па абодва бакі партэра.
[Фр. baignoire.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гало́дны, -ая, -ае.
1. Які адчувае голад, ненакормлены.
Г. прысмакаў не пытае (прымаўка).
2. Выкліканы голадам.
Галодная смерць.
3. Бедны на прадукты харчавання, неўраджайны.
На год два Юр’і, ды абодва дурні: увосень халодны, а вясной г. (прыказка).
4. Недастатковы для задавальнення патрэбы ў ежы, у сродках жыцця.
Г. заработак.
◊
На галодны жывот (разм.) — галодны, не пад’еўшы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Або́е (БРС), абоі ’абодва’ (Шат., Касп., КЭС). Параўн. абодва. Адна з дзвюх праславянскіх форм з і.-е. паралелямі: рус. обое, ст.-рус. обои, ст.-слав. обо, ст.-чэш. oboj, літ. abeji, лат. abejì, ст.-прус. abbai, abbaien, гоц. bai, ст.-інд. ubháyam, Фасмер, 3, 104. Форма, якая адпавядае бел. абодва, на славянскім грунце больш пашырана, але мае балта-славянскі інавацыйны характар (гл. абодва). Абоі — гэта індаеўрапейскі архаізм, які захаваўся толькі ў некаторых славянскіх мовах, у тым ліку старажытнапісьмовых (стараславянскай, старажытнарускай і старажытначэшскай). Той факт, што гэта слова сустракаецца ў гаворках цэнтральнай часткі Беларусі, сведчыць, што яно спрадвечнабеларускае, а не запазычанне з рускай.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)