Verbum

прайсці́, прайду́, про́йдзеш, про́йдзе; прайшо́ў, -шла́, -ло́; прайдзі; про́йдзены; зак.

1. Ступаючы, едучы, перамясціцца па якім-н. месцы або да якога-н. месца.

П. па мосце. П. да варот. П. наперад.

Па рацэ прайшла баржа.

2. што. Пераадолець якую-н. адлегласць хадзьбой (а таксама пра некаторыя сродкі транспарту, пра пераадоленне дыстанцыі спартсменам).

П. некалькі крокаў. П. пехатой пятнаццаць кіламетраў.

За гадзіну поезд прайшоў 70 км.

Бягун добра прайшоў стаметроўку.

3. што. Перамяшчаючыся, накіроўваючыся куды-н., прамінуць, пакінуць ззаду.

П. сад або міма саду.

Задумаўшыся, п. сваю хату.

4. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан. Распаўсюдзіцца (пра чуткі, весткі і пад.).

Прайшла чутка аб яго прыездзе.

5. перан., перад кім-чым, а таксама са словамі «ў думках», «ва ўяўленні» і пад.: мысленна ўзнікнуць, паўстаць ва ўяўленні.

У думках прайшло ўсё папярэдняе жыццё.

6. (1 і 2 ас. не ўжыв.). З’явіцца і знікнуць (пра ўсмешку, мімічны рух і пад.).

Па твары прайшла ажыўленая ўсмешка.

7. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пра што-н. працяглае: пралегчы, працягнуцца.

Тут пройдзе чыгунка.

Нафтаправод «Дружба» прайшоў па Беларусі.

8. Выпасці (пра ападкі).

Зранку прайшоў дождж.

9. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан. Пра час, пра што-н., што было, працягвалася: мінуць, адысці.

Прайшло некалькі гадоў.

Крыўда прайшла.

Боль прайшоў.

10. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Адбыцца, закончыцца з якім-н. вынікам.

Спектакль прайшоў з вялікім поспехам.

11. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пранікнуць цераз што-н. (пра тое, што рухаецца, перасоўваецца, цячэ).

Цвік прайшоў наскрозь.

Шафа прайшла ў дзверы.

Чарніла прайшло цераз паперу.

12. што. Распрацаваць, апрацаваць, рухаючыся ў пэўным напрамку.

П. вугальны пласт. П. адзін пракос.

13. што або праз што. Прасоўваючыся, дасягаючы чаго-н., падвергнуцца чаму-н., атрымаць прызнанне, зацвярджэнне.

Дакументы прайшлі цераз рэгістрацыю.

Праект прайшоў многа інстанцый.

14. у што або (з В мн.) у каго-што. Аказацца ў ліку прынятых, залічаных, зацверджаных.

П. ва ўніверсітэт па конкурсе.

15. што. Вывучыць, пазнаёміцца з чым-н. (разм.).

Вучні прайшлі буквар.

16. што. Выканаць якія-н. абавязкі, заданні, прызначэнні.

П. вайсковую службу.

П. курс лячэння.

◊

Прайсці ў жыццё — ажыццявіцца на справе.

|| незак. прахо́дзіць, -джу, -дзіш, -дзіць.

|| наз. прахо́джанне, -я, н. (да 1—3, 12, 13, 15 і 16 знач.) і прахо́д, -у, М -дзе, м. (да 1—3 знач.).

◊

Праходу не даваць каму (разм., неадабр.) — назойліва прыставаць з чым-н.

пада́ць, -а́м, -асі́, -а́сць; -адзі́м, -асце́, -аду́ць; пада́ў, -ала́, -ло́; пада́й; пада́дзены; зак.

1. каго-што. Даць, паднёсшы.

П. кнігу каму-н.

2. што. Паставіць на стол (ежу).

П. кашу.

3. Даставіць, прывесці да месца чыёй-н. пасадкі або пагрузкі.

П. поезд да платформы.

П. вагоны.

4. каго-што. Штурхнуць, пасунуць (разм.).

П. шафу ўлева.

5. што. Прадставіць у пісьмовай форме (скаргу, заяву).

П. заяву на чарговы адпачынак.

П. у суд на каго-н. (прад’явіць іск). П. на развод (падаць заяву на скасаванне шлюбу; разм.).

6. што і без дап. Даць як міласціну.

П. жабраку.

7. што. Зрабіць, утварыць, аказаць (тое, што выражана наступным наз.).

П. дапамогу (дапамагчы). П. рэпліку (прамовіць, сказаць што-н.). П. прыметы жыцця (выявіць прыметы жыцця). П. прыклад (паслужыць прыкладам). П. каманду (скамандаваць). П. вестку (паведаміць пра сябе).

8. што. У спартыўных гульнях з мячом, шайбай і пад.: ударам паслаць мяч партнёру.

П. мяч.

9. каго-што. Адлюстраваць, вывесці, прадставіць (кніжн.).

Рэалістычна п. жыццё ў творы.

Умець сябе п. (прадставіць у лепшым выглядзе).

◊

Падаць руку — працягнуць руку для поціску або (перан.) для дапамогі.

|| незак. падава́ць, -даю́, -дае́ш, -дае́; -даём, -даяце́, -даю́ць; -дава́й.

|| наз. пада́ча, -ы, мн. -ы, -да́ч, ж. (да 1—5, 7—9 знач.).

звяза́ць, звяжу́, звя́жаш, звя́жа; звяжы́; звя́заны; зак.

1. гл. вязаць.

2. што. Завязваючы, злучыць адно з адным.

З. канцы вяровак.

З. платы.

З. сноп.

Двух слоў не звяжа (перан.: дрэнна перадае свае думкі).

3. каго-што. Злучыць, устанавіць сувязь, зносіны, блізкасць, агульнасць паміж кім-, чым-н.

З. партызан з падполлем.

З. свой лёс з кім-н. Сябры звязаны на ўсё жыццё.

З. вёску тэлефоннай сувяззю з райцэнтрам.

4. толькі дзеепрым. зал. прош., з чым. Пра дзеянне, якое цягне за сабой што-н., звязана з чым-н.

Паездка звязана са значнымі расходамі.

5. толькі дзеепрым. зал. прош., з кім-чым. Пра тое, што з’яўляецца блізкім каму-, чаму-н., непасрэдна адносіцца да каго-, чаго-н.

Беражом усё, што звязана з яго памяццю.

Асабістыя інтарэсы звязаны з грамадскімі.

6. што з чым. Устанавіць, адкрыць сувязі, залежнасць паміж чым-н.

З. адну з’яву з другой.

7. каго-што. Пазбавіць свабоды дзеянняў, дзейнасці, абмежаваць чым-н.

З. каго-н. па руках і нагах (пазбавіць свабоды ўчынкаў). З. ініцыятыву мас.

З. сябе абяцаннем.

8. што. Змацаваць вяжучым рэчывам ці пры дапамозе рубкі (спец.).

З. гальку вапнай.

З. кроквы.

|| незак. звя́зваць, -аю, -аеш, -ае (да 2, 3, 6—8 знач.).

ця́жкі, -ая, -ае і цяжкі́, -а́я, -о́е.

1. Які мае вялікую вагу або з грузам вялікай вагі.

Чамадан быў вялікі і ц.

Конь ледзь цягнуў ц. воз.

2. Пазбаўлены лёгкасці, хуткасці (пра паходку, рух і пад.).

Нехта набліжаўся цяжкімі крокамі.

3. Які робіць уражанне вялікай вагі; густы, непразрысты.

Цяжкія хмары.

4. Масіўны, грувасткі, вялікі.

Вуліца была забудавана цяжкімі гмахамі.

5. Які нялёгка зразумець; складаны, няясны (пра стыль, мову і пад.).

Аповесць напісана цяжкім стылем.

Ц. пераклад.

6. Моцны.

Ц. ўдар.

7. Які патрабуе высілкаў, нялёгкі для выканання; турботны, складаны.

Ц. абавязак.

Цяжкае жыццё.

Цяжкія часы.

8. Моцны, балючы, глыбокі.

Цяжкая крыўда.

Цяжкая страта.

9. Які доўга і дрэнна ператраўліваецца (пра ежу).

10. Пра ступень хваробы: моцны, небяспечны.

Цяжкая хвароба.

Ц. стан параненага.

11. Які прыносіць клопат, турботы каму-н.

Ц. характар.

12. Змрочны, невясёлы, сумны.

Ц. настрой.

Цяжкія думкі.

13. Удушлівы, непрыемны (пра паветра, пах і пад.).

Ц. дух.

○ Цяжкая атлетыка — комплекс фізічных практыкаванняў па падыманні цяжараў.

Цяжкая вада — ізатопная разнавіднасць вады, у якой звычайны вадарод часткова або поўнасцю заменены цяжкім вадародам.

Цяжкая прамысловасць — прамысловасць па вырабе сродкаў вытворчасці.

Цяжкія металы — металы з удзельнай вагой звыш 5 грамаў.

|| наз. ця́жкасць, -і, ж.