◎ *Папры́ца, попрыца ’металічная пласцінка на верхнім камяні жорнаў’ (ТС, Выг.). Ужо ст.-бел. паприца, парплица, полприца < польск. paprzyca ’шворан у жорнах’ (Булыка, Даўн. запазыч., 236). Далей гл. парпліца.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Са́ква ’кавалерыйская сумка для аўса і прадуктаў’ (ТСБМ). Ужо ст.-бел. саква ’торба’, 1616 г., запазычанне з ст.-польск. sakwa; Булыка, Лекс. запазыч., 103. Далей гл. сак 2.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
вы́лежаться (в постели и т. п.) разг. вы́лежацца, мног. павыле́жвацца; вы́лежаць; (дозреть в лёжке) вы́лежацца;
лён уже́ вы́лежался лён ужо́ вы́лежаўся;
я́блоки вы́лежались я́блыкі вы́лежаліся.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
разуда́лы, ‑ая, ‑ае.
Такі, для якога няма нічога страшнага, немагчымага; удалы, хвацкі. Наогул жа, Нічыпар быў хлопец разудалы, жывы, бойкі. Колас. // Задорны, заліхвацкі. Зварухнуўся Лявон, як вада, як агонь, Пазнаў сілу ў сабе небывалую; Ужо бяда — не бяда, Ужо нуда — не нуда, Запеў песні свае разудалыя. Купала.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пацы́ркаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго.
Абл. Падаіць. [Нявестка], відаць, спярша сваю [карову] пацыркала, а потым ужо спяшалася сюды. Гроднеў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пры́ткасць, ‑і, ж.
Уласцівасць прыткага. А вот ужо на весялосць ды прыткасць у скоках не было .. [Лукер’і] роўніцы. Ракітны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
цыбатава́ты, ‑ая, ‑ае.
Разм. Трохі цыбаты. Ён, Станіслаў, цыбатаваты, ужо ладны падлетак, бяжыць па .. соль у .. краму. Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
цямне́цца, ‑еецца; незак.
Тое, што і цямнець (у 2, 3 знач.). Ужо цямнелася, як Сілівон пакінуў пажарышча. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Накуры́ць ’напыліць’: Накурыў ужо пʼаском аўтобус (свісл., Сцяшк. Сл.), параўн. таксама: аж пыл курыць (ТСБМ). Да курыць ’пускаць дым, куродыміць’, магчыма, пад уплывам польск. kurz ’пыл’ ці kurzyć ’пускаць пыл’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
зара́, -ы́, мн. зо́ры і (з ліч. 2, 3, 4) зары́, зор, ж.
1. Яркая афарбоўка гарызонту перад усходам і пасля заходу сонца.
Вячэрняя з.
Ад зары да зары (увесь дзень або ўсю ноч). Ні свет ні з. (надта рана).
2. перан. Пачатак, зараджэнне чаго-н. радаснага.
На зары цывілізацыі.
З. свабоды.
3. Ранішні або вячэрні ваенны сігнал.
Іграць зару.
4. звычайна мн. Зорка.
Ужо ў небе зазіхацелі зоры.
|| прым. заравы́, -а́я, -о́е (да 1 знач.).
З. захад.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)