гала́нка, ‑і, ДМ ‑нцы; Р мн. ‑нак; ж.
Разм.
1. Жывёла галандскай пароды (карова, курыца і інш.).
2. Тое, што і галандская печ (гл. печ). Ад круглай галанкі павявала прыемным цяплом. Якімовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
падла́сы, ‑ая, ‑ае.
З белай поўсцю на жываце (звычайна пра карову). Падласая карова.. і трацячка-цялушка стаяць з аднаго боку, а па другую руку, звесіўшы губу, дрэмле над жолабам рахманы чырвоненькі конік. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ты́цкацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.
Разм. Тое, што і тыкацца 1. Хлопцы і дзяўчаты тыцкаліся туды-сюды, тапталіся на месцы. Асіпенка. Рыжая карова трэслася з холаду і тыцкалася пысай у мёрзлыя грады. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Лаба́шка, лыбашка ’бязрогая карова’ (Шатал.), рэгіянальнае ўтварэнне ад *лабаха. Параўн. лабуша і лабану (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Ке́ршы ’пярэсты’ (Сл. паўн.-зах.). «Бывае кершы бык, карова кершая» (там жа, 458). Параўн. таксама бел. кершыс ’пярэсты вол’, кершаваты -пярэсты’, польск. kierszuk, kierszal ’пярэсты бык’, kierszajka ’етярэстая карова’. Даная група слоў літ. паходжання: літ. keršis ’пярэсты (бык, конь)’. Адпаведныя дэмінутывы: keršiikas, keršėlis (Грынавецкене і інш., LKK, 16, 1975, 178; Лаўчутэ, Балтизмы, 45).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Малача́ўніца ’малочная карова’ (Сцяшк. Сл.). Вузкі рэгіяналізм, утвораны ад прыметніка ⁺малачавы (як рэдка́вы ’рэдкаваты’, ласка́вы) і суфікса ‑ніца.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Табляк: на табляку ’не апіраючыся, не дакранаючыся’: трымая карова нагу на табляку (слонім., ЖНС). Няясна; параўн. тальмах, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
цялі́ца, ‑ы, ж.
Абл. Цялушка; маладая карова. А сакрэты былі такія, што ў Грыбка цяліцу нехта ўракнуў, і яна ні есці, ні піць не бярэ. Мележ. Думаў [тата], што купяць цяліцу на зіму, нават стажок сена назапасіў. Пташнікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Галашча́чка ’непакрытая карова’ (Сцяц.). Няяснае слова. Сувязь з голы, здаецца, бясспрэчная, але словаўтварэнне вытлумачыць цяжка. Магчыма, складанае слова. Можна асцярожна ставіць пытанне: ці няма тут нейкай сувязі са словам галашчок (гл.)? У аснове такога называння мог ляжаць метафарычны перанос значэння ’непакрыты’: ’непакрытая (снегам) зямля (і таму замёрзлая)’ → ’непакрытая карова’ (гл. меркаванні адносна першаснай семантыкі слова галашчок).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Кы́чма ’бязрогая або з кароткімі рагамі карова’ (Клім.). Да *кык‑ьма < прасл. kyką. Параўн. чэш. kikaty ’тупы’. Гл. кіч.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)