парахо́дны, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да парахода. Параходная прагулка. □ Дзед Астап старанна завіхаўся ля параходнай гарматы. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шу́флік, ‑а, м.
Памянш.-ласк. да шуфель; невялікі шуфель. [Барыска] меў свой невялічкі шуфлік і старанна «памагаў» мацеры. Васілёнак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Га́ітыся ’марудзіць’ (Бесар.). Звязана з укр. га́ятися ’тс’, га́яти ’замаруджваць, затрымліваць’. Аб укр. слове падрабязна Рудніцкі (586), які знаходзіць сувязь гэтага дзеяслова з дзеясловам *gajiti ’даглядаць, ахоўваць і да т. п.’; пры гэтым ён не тлумачыць развіццё семантыкі, але яго этымалогія здаецца вельмі праўдападобнай. Можна так уявіць сабе семантычныя змены, што прывялі да значэння ’марудзіць’: ’даглядаць, ахоўваць’ — ’ахоўваць, рабіць старанна’ — ’рабіць старанна, марудзіць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
вы́баранаваць, ‑ную, ‑нуеш, ‑нуе; зак., што.
Старанна апрацаваць раллю, пасевы бараною. // Баранаваннем выдаліць з глебы што‑н. Выбаранаваць пырнік.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прыліза́ць, ‑ліжу, ‑ліжаш, ‑ліжа; зак., каго-што.
1. Прыгладзіць языком. Кошка прылізала шэрсць.
2. Разм. Занадта старанна прыгладзіць (валасы).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
скурамі́тавы, ‑ая, ‑ае.
Зроблены са скураміту. Фанеру эканомілі гэтак жа старанна, як Шлёма Майсеевіч, скажам, эканоміў скурамітавую падэшву. Нядзведскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гуталі́н, ‑у, м.
Мазь для чысткі скуранога абутку; вакса. Старанна адпрасаваў [Коля] рубашку і гальштук, да бляску пацёр гуталінам боты. Якімовіч.
[Ад ням. gut — добры.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дра́нік, ‑а, м.
Аладка, блін з дранай бульбы. Дранікі са смятанай. □ Маці ля печы старанна Дранікі з бульбы пячэ. Смагаровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Перашны́харыць (піряшныхыріць) ’абшукаць хутка і старанна’ (Юрч. СНЛ). Да пера- (гл.) і шныпарыць* якое, відаць, у выніку кантамінацыі лексем нюхаць і um тарыць/ шныпарыць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Бурбо́ліць ’старанна есці, спяшацца’ (Бір. Дзярж.). Мабыць, да бу́рбалка, бурбо́лка, бу́рбаліць (гл.). Першапачаткова ’есці паспешна, пускаючы бурбалкі, захлынаючыся’. Параўн. яшчэ Урбуціс, Baltistica, V (1), 1969, 51.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)