сі́верна, безас. у знач. вык.
Ветрана (пра халодны рэзкі марозны вецер). Сіверна, марозна на дварэ. □ На дварэ стала сіверна, шчыпала за шчокі, зліпаліся вейкі. Гурскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Скле́рны ‘сыры, халодны’: сёння такі склерны дзень (Сцяшк. Сл.). Відаць, да склець (гл.) або сапсаванае рус. скве́рный, гл. скве́рня.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
аледзяне́лы, ‑ая, ‑ае.
1. Тое, што і абледзянелы.
2. Халодны, як лёд; змерзлы, адубелы, скарчанелы. Ні ў кога не хапала адвагі ўвайсці ў аледзянелую ваду. Галавач.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Азы́знуць ’азябнуць’ (Гарэц.), азызлы ’халодны’ (КТС), озызать ’азябнуць’ (Мат. Смал.). Ці да азызаць (гл.)? Магчыма, семантычная кантамінацыя з азябнуць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Зі́мны ’халодны’ (Сл. паўн.-зах.). З польск. zimny ’тс’ ад zima ’зіма’ (гл.) з суфіксам ‑n‑. Булахаў, Прыметнік, 3, 86.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
хму́рна,
1. Прысл. да хмурны.
2. безас. у знач. вык. Пра наяўнасць хмар; воблачна. Было хмурна, дзьмуў халодны вецер. Колас. Было хмурна: ні месяца, ні зоркі. Калюга.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
уме́раны, -ая, -ае.
1. Сярэдні паміж крайнасцямі — не вялікі і не малы, не гарачы і не халодны і пад.
Умераная скорасць.
Умераная вільготнасць.
Умераныя патрабаванні.
2. Пра клімат: сярэдні паміж гарачым і халодным.
У. клімат.
У. пояс.
3. Які трымаецца сярэдняй палітычнай лініі, схільны да кампрамісу, згодніцтва.
Умеранае крыло рэфарматараў.
Умераная палітыка.
|| наз. уме́ранасць, -і, ж. (да 1 і 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
суро́вы, -ая, -ае.
1. Якому не ўласціва паблажлівасць да сябе і іншых; цвёрды, ненахісны; уласцівы такому чалавеку.
С. камандзір.
С. характар.
2. Які не дапускае ніякіх паслабленняў; вельмі строгі; бязлітасны, жорсткі.
Суровая дысцыпліна.
Суровыя меры.
3. Вельмі цяжкі, поўны выпрабаванняў, невыносны.
Суровыя дні вайны.
4. Неспрыяльны для жыцця, халодны.
С. клімат.
Суровая зіма.
|| наз. суро́васць, -і, ж. (да 1—3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
зо́лкі, ‑ая, ‑ае.
Сыры, пранізліва халодны (пра надвор’е, дождж, вецер). Золкі вецер. □ Зверху сыпалася імжа, як увосень. Халодная, золкая. Пташнікаў. Халодная золкая пагода не спрыяла бадзёраму настрою. Гартны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шуршэ́ць, ‑шу, ‑шыш, ‑шыць; незак.
Разм. Шастаць, шамацець, шоргаць. І толькі халодны пясок шуршэў пад нагамі.. [Лабановіча і Садовіча] няўцямнаю мнагазначнай гутаркай. Колас. Размякчаны адлігаю снег хліпка шуршэў пад палазамі. Крапіва.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)