нікелі́н, ‑у, м.
1. Адна з нікелевых руд; чырвоны нікелевы калчадан.
2. Сплаў медзі і нікелю з дамешкамі жалеза, марганцу і цынку.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Плы́сак * плытнік’ (З нар. сл.). З польск. flisak, fliśnik, flis ’плытагон’, якія з ням. Flösse ’сплаў леса’ (Слаўскі, 1, 232).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Палу́да ’луджэнне, сплаў волава са свінцом, які ўжываецца для пакрыцця металічных вырабаў; луда’ (ТСБМ). Аддзеяслоўны дэрывант ад палудзіць < лудзіць < луда (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
самавыражэ́нне, ‑я, н.
Тое што і самавыяўленне. Мастацкі твор заўжды сплаў знешняга жыцця з унутраным жыццём мастака, дыялектычная еднасць адлюстравання і самавыражэння. І. Калеснік.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
легі́раваць, ‑рую, ‑руеш, ‑руе; зак. і незак., што.
Увесці (уводзіць) у які‑н. метал ці металічны сплаў іншы метал для атрымання сплаву з пэўнымі ўласцівасцямі.
[Ням. legieren ад лац. ligare — звязваць, злучаць.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
бро́нза, -ы, ж.
1. Сплаў медзі з волавам, свінцом і іншымі металамі.
2. зб. Мастацкія вырабы з такога сплаву.
Выстаўка бронзы.
3. Пра медаль, атрыманы ў спартыўных спаборніцтвах за трэцяе месца (разм.).
Атрымаць бронзу на спаборніцтвах.
|| прым. бро́нзавы, -ая, -ае.
Б. медаль.
Б. загар (цьмяна-залацісты).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Тампа́к ’сплаў медзі і цынку залацістага колеру’ (ТСБМ), тамба́к ’тс’ (Нас., Байк. і Некр., Ласт.), тамбако́вы ’тампакавы, бронзавы’ (Байк. і Некр.). Укр. томба́к ’сплаў медзі і цынку’, рус. томпа́к ’тс’, польск., чэш., славац. tombak ’тс’. Запазычана праз польскую або рускую мову з заходнееўрапейскіх моў, дзе ням. Tómbak, франц., англ. tombac ’тс’ < малайск. tambaga (těmbaga) ’медзь’ < ст.-інд. tãmrakaḥ ’тс’ (ЕСУМ, 5, 595; Фасмер, 4, 76; Голуб-Ліер, 484; Махэк₂, 647).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
палу́да, ‑ы, ДМ ‑дзе, ж.
1. Дзеянне паводле дзеясл. палудзіць (у 1 знач.); луджэнне.
2. Сплаў волава са свінцом, які ўжываецца для пакрыцця металічных вырабаў; луда.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сталіні́т, ‑у, М ‑ніце, м.
1. Цвёрды сплаў, які выкарыстоўваецца для вырабу металарэзных інструментаў, для горнага бурэння і пад.
2. Загартаванае шкло павышанай трываласці для машын, самалётаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гарт, -у, М -рце, м.
1. Цвёрдасць металу, якая надаецца гартаваннем.
Сталь высокага гарту.
2. перан. Фізічная або маральная вынослівасць, стойкасць.
Чалавек старога гарту.
3. Сплаў свінцу, волава і сурмы для адліўкі друкарскіх шрыфтоў (спец.).
|| прым. га́ртавы, -ая, -ае (да 3 знач.) і гарто́ўны, -ая, -ае (да 1 і 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)