Прыла́вак ’падстаўка’ (Мат. Гом.), прыла́вок ’выступ каля печы’ (ТС). Да ла́ва 1 (гл.) з развіццём семантыкі, якое працягвае прасл. *lava (ЭССЯ, 14, 52–55; ЕСУМ, 3, 175–176).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Ла́ўка 1 ’лава на вуліцы каля хаты, у парку, памяшканні, вагоне’, ’школьная парта’, ’услон’ (ТСБМ, Сцяшк., Грыг., Шат., Бяльк., Яруш., Касп., Мат. Гом.; паўд.-усх., КЭС, Сл. паўн.-зах., Ян.), ’частка ганка’, ’дошка на рэчцы (возеры), на якой жанчыны мыюць бялізну’, ’пераход праз рэчку, перакінуты з аднаго берага на другі — з дошак ці з бярвення’ (Інстр.), ’частка агароджы’ (уздз., Жд. 2), ’звязаныя адно з адным некалькі бярвенняў для сплаву’, ’адно звяно плыта’ (нёманск., Нар. лекс.; карэліц., З нар. сл.), ’частка плыта, звязаная з 24 бярвенняў’ (гродз., Нар. сл.) ’планка для замацоўвання ножак стала’ (петр., Шатал.). Да лава 1, лава 2 (гл.).

Ла́ўка 2 ’лука, луг’ (Яшк., Бяс.), мядз. ’поле’ (Непакупны, Связи, 122–183). Запазычана з літ. laũkas ’поле’. Сюды ж, відавочна, і лід. ла́ўка ’ўчастак лесу’ (Сл. паўн.-зах.).

Ла́ўка 3 ’папярочная баразна’. Да лава 1 (гл.).

Лаўка 4 ’магазін’ (Сцяшк., Мат. Гом.; в.-дзв., Шатал.; уздз., Жд. 2, Ян.; тур., Выг.). Філін (Происх., 619) адносіць да ўласнарускіх слоў. Аднак існаванне ст.-бел. лав(ъ)ка (з 1561 г.) пярэчыць гэтаму.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Ла́ўнік 1 ’чыноўнік магістрата, які мае права засядаць на дзяржаўнай лаве’ (Нас.), ’член суда’ (Гарэц., Др.-Падб.), ст.-бел. лавникъ ’тс’ (1514 г.), смал. лавник ’чалавек, які выганяў сялян на паншчыну’. Да лава 5 (гл.). Запазычана са ст.-польск. ławnik або пад яго ўплывам (Слаўскі, 5, 55; Булыка, Запазыч., 21). Параўн. запазычанае з польск. таксама ўкр. лавник, лавний, рус. архаічнае лавник, літ. lóvininkas, lóvynykas.

Ла́ўнік 2 ’старшы плытагон’ (дняпроўска-прыпяцкі арэал, Лобач, Рэгіян. трад.). Да ла́ва 2 (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Прасто́л ’трон манарха; алтарны стол (у царкве)’ (ТСБМ). З рус. престо́л ’тс’, што з ц.-слав., ст.-слав. прѣстолъ < прѣ‑ і столъ, апошняе са значэннем ’лава, услон’, параўн. балг. стол ’крэсла’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

аддзяжу́рыць, ‑ру, ‑рыш, ‑рыць; зак.

1. Правесці на дзяжурстве некаторы час. Аддзяжурыць цэлыя суткі. // перан. Прабыць некаторы час на цяжкай нецікавай працы, службе.

2. Закончыць дзяжурства. [Чыгуначнік:] — Вунь лава ў дзяжурцы, але на ёй Мітрошчанка спіць. Аддзяжурыў і спіць. Б. Стральцоў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

скамья́ ж. ла́ва, -вы ж.; ла́ўка, -кі ж.; (домашняя, переносная) засло́н, -на м., усло́н, -на м.; (комнатная широкая) тапча́н, -на́ м.; (школьная) ла́ўка, -кі ж., па́рта, -ты ж.;

скамья́ подсуди́мых ла́ва падсу́дных;

на шко́льной скамье́ на шко́льнай ла́ўцы (па́рце).

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Пры́пе́к, прі́пік, пры́пяк, пры́пык ’месца, пляцоўка перад чалеснікамі печы’; ’выступ печы або дашчаны насціл каля печы, на якім можна сядзець або ставіць што-небудзь; прымурак’ (ТСБМ, Касп., Яруш., Бяльк., Дразд., Нік. Очерки, Сл. ПЗБ, ТС, ПСл, Шушк.). Рус. смал. при́пек ’лава каля печы; прыпек’, укр. припек ’прыпек; ляжанка’. Слова ўзнікла ў выніку зваротнай дэрывацыі ад пры́печ, прыпе́чак з узнаўленнем этымалагічнага зычнага ‑к‑, магчыма, не без уплыву слова прыпёк 2 (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

ла́ўка¹, -і, ДМ ла́ўцы, мн. -і, ла́вак, ж.

1. Прыстасаванне для сядзення на некалькі чалавек у выглядзе дошкі (або дошак, збітых разам, часцей без спінкі) на слупках або на ножках у парку, на вуліцы і пад.

2. Невялікая лава (у 1 знач.) у памяшканні.

Ляжаць пад лаўкай.

3. Прыстасаванне ў вагоне для сядзення або ляжання пасажыраў.

На ніжняй лаўцы.

4. Школьная парта (разм.).

Сядзець на апошняй лаўцы.

|| памянш. ла́вачка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж. (да 1 знач.).

|| прым. ла́вачны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

по́йма ж. по́йма, -мы ж., абало́на, -ны ж.; (заливной луг) по́плаў, -лава м., мн. паплавы́, -во́ў, заліўны́ луг;

в по́йме реки́ у по́йме (на абало́не) ракі́.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

разагна́цца, разганюся, разгонішся, разгоніцца; зак.

1. Павялічваючы скорасць свайго руху, давесці яе да найбольшай велічыні. Вось.. [бусел] трошкі разагнаўся, узмахнуў разы тры крыламі, і паволі падняўся ў паветра. Васілевіч. [Вадзімку] тут не было дзе і пабегаць. Толькі разгоніцца, а перад ім лава, ці ўслон, ці палаці. Сабаленка.

2. Захапіцца сваім заняткам, увайсці ў азарт. Гледзячы на гэтую Бабейкаву сядзібу, Ваўчок не любаваўся яе раскошай, а з трывогай думаў: «Ох і разагнаўся чалавек!» Хадкевіч.

•••

Не разгонішся — пра немагчымасць зрабіць што-небудзь у існуючых абставінах, умовах.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)