плебісцы́т, ‑у, М ‑цыце, м.

1. У Старажытным Рыме — закон або рашэнне, прынятае сходам плебеяў.

2. Адзін з відаў усенароднага галасавання, якое праводзіцца для вырашэння асабліва важных пытанняў; рэферэндум.

[Ад лац. plebiscitum — рашэнне народа.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

дэкрэ́т, ‑а, М ‑рэце, м.

1. Урадавая пастанова па якому‑н. пытанню, якая мае сілу закона; указ, закон. Дэкрэт аб міры. Дэкрэт аб рабочым кантролі.

2. Разм. Дэкрэтны водпуск.

[Лац. decretum.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

акт, -а, М а́кце, мн. -ы, -аў, м.

1. Адзінкавае праяўленне якой-н. дзейнасці, дзеянне, учынак.

Тэрарыстычны а.

2. Закончаная частка драматычнага твора, спекгакля.

Другі а. п’есы.

3. Закон, устанаўленне дзяржаўных органаў або грамадскіх арганізацый.

4. Дакумент, запіс аб якім-н. юрыдычным факце.

Скласці а. аб праверцы.

Абвінаваўчы а.

|| прым. а́ктавы, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

постоя́нство ср.

1. пастая́нства, -ва ср., нязме́ннасць, -ці ж.;

зако́н постоя́нства соста́ва зако́н пастая́нства саста́ву;

2. (верность, неизменная преданность) ве́рнасць, -ці ж., нязме́ннасць, -ці ж.; ста́ласць, -ці ж.;

постоя́нство во взгля́дах ста́ласць у по́глядах.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

прегреша́ть несов., уст.

1. (грешить) грашы́ць;

2. (совершать проступок) паруша́ць (зако́н, звы́чай і да таго́ падо́бнае);

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

прегреши́ть сов., уст.

1. (согрешить) саграшы́ць;

2. (совершить поступок) пару́шыць (зако́н, звы́чай і да таго́ падо́бнае).

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

невытлумача́льны, ‑ая, ‑ае.

Кніжн. Які не паддаецца тлумачэнню, вытлумачэнню; незразумелы. Невытлумачальны факт. Невытлумачальнае пачуццё. □ З .. пункту погляду [буржуазных эстэтаў] індывідуальнасць — сама сабе мера і закон, яна ўсё тлумачыць у мастацтве, сама ж невытлумачальная. «Полымя».

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ва́ртасць, -і, мн. -і, -ей, ж.

1. Каштоўнасць, цана грашовага знака.

Аблігацыя вартасцю ў дзесяць рублёў.

2. Кошт чаго-н. у грашовых адзінках.

Вызначыць в. рэчы.

3. Колькасць грамадска неабходнай працы, затрачанай на вытворчасць тавару і ўвасобленай у гэтым тавары (спец.).

Прыбавачная в.

Спажывецкая в.

Менавая в.

Закон вартасці.

|| прым. ва́ртасны, -ая, -ае (да 3 знач.; спец.).

Вартасныя паказчыкі.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

акты́ўнасць, ‑і, ж.

Уласцівасць актыўнага; дзейны ўдзел у чым‑н., энергічная дзейнасць; проціл. пасіўнасць. Палітычная, рэвалюцыйная, працоўная актыўнасць. Праяўленне актыўнасці. □ Узрастанне актыўнасці народных мас у будаўніцтве новага жыцця — закон эпохі сацыялізма. Праграма КПСС.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Рэхт 1 выклічнік ’няхай будзе так’ (Нас.), ’досыць, даволі’ (Шат., Ян.). Сюды ж рэхта ’канец, гатова’ (ТС). З ідыш або з ням. Recht ’права, закон’ < recht ’слушны, сапраўдны; які мае рацыю; які пасуе’ (Рэйзак, 532).

Рэхт 2 ’накшталт, якраз’ (ТС). Скарочанае ад рыхтык (гл.) пад уплывам рэхт 1 (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)